Badanie społeczno-kulturowej dynamiki dobrostanu i zdrowia psychicznego
Niedostateczna kontekstualizacja nauki oraz stosowanych interwencji w zakresie zdrowia psychicznego i psychospołecznego stanowi źródło krytyki wyrażanej przez wielu naukowców. Zespół finansowanego ze środków Unii Europejskiej projektu PSYCHOCONTEXT zajął się w związku z tym opracowaniem oddolnego procesu podkreślającego znaczenie kontekstualizacji interwencji w zakresie zdrowia psychicznego, a także usuwania barier zawodowych i instytucjonalnych utrudniających realizację tego procesu na szczeblu europejskim. W tym celu badacze wykorzystali podejście badawcze oparte na czynnym udziale uczestników – w wypadku tego projektu byli to pacjenci korzystający z pomocy psychologicznej i ich rodziny, a także lekarze zajmujący się tym obszarem oraz przedstawiciele społeczeństwa obywatelskiego. Pierwszym osiągnięciem projektu realizowanego dzięki wsparciu działania „Maria Skłodowska-Curie” było opracowanie szeregu przeglądów, w tym między innymi „A Systematic Review and Meta-analysis of Recovery Educational Interventions for Mental Health Professionals” oraz eksperymentalnego badania wpływu dynamiki społecznej i przynależności obywatelskiej na samopoczucie. Co więcej, zespół skupił się również na możliwościach wykorzystania tych koncepcji w praktycznym leczeniu problemów ze zdrowiem psychicznym. Drugim kamieniem milowym było zebranie informacji na temat podejść stosowanych współcześnie w opiece nad pacjentami cierpiącymi na choroby psychiczne. „Wyniki tych prac zostały wykorzystane w celu zorganizowania warsztatów z pacjentami korzystającymi z pomocy psychologicznej oraz lekarzami. Pierwsza z tych grup wzięła udział w badaniu jakościowym, natomiast lekarze zostali poddani ocenie w ramach badania klinicznego z randomizacją przydziału do grup, z wykorzystaniem miary psychometrycznej opracowanej w oparciu o analizy grup fokusowych”, wyjaśnia Francisco José Eiroa-Orosa, koordynator projektu PSYCHOCONTEXT.
Rozmowy, grupy fokusowe i badania eksperymentalne
W ramach projektu zespół przeprowadził rozmowy oraz zorganizował grupy fokusowe, opracował również eksperyment internetowy dotyczący wpływu zmiennych społeczno-kulturowych na samopoczucie i poczucie zagrożenia. Przeprowadzone badania wiązały się z koniecznością zgromadzenia dużych ilości danych, co było możliwe dzięki podejściu wykorzystującemu badania partycypacyjne. Zrealizowany przez zespół eksperyment internetowy stanowił randomizowane badanie oddziaływania pomiędzy dobrym samopoczuciem i poczuciem przynależności obywatelskiej, a jego celem było ustalenie siły ich powiązania. W ramach badania naukowcy badali także możliwość wpływania na dobrostan i poczucie przynależności obywatelskiej w czasie poprzez krótką interwencję obejmującą wystawienie badanych osób na poglądy związane ze sprawiedliwością społeczną, asertywnością i wartościami. Jak twierdzi Eiroa-Orosa, wyniki sugerują silny pozytywny związek między dobrym samopoczuciem i poczuciem przynależności obywatelskiej. „Badanie pomogło zwiększyć świadomość niesprawiedliwości, jakiej doświadczają grupy znajdujące się w najbardziej niekorzystnej sytuacji, jednocześnie wspomagając upodmiotowienie jednostek biorących w nim udział”, wyjaśnił badacz. „Specjaliści mogą wykorzystać nasze wyniki, by zorganizować platformę dla grup znajdujących się w trudnej sytuacji i za jej pomocą zaoferować im możliwość angażowania się w projekty społeczne oraz rozwijania asertywności. Takie działanie mogłoby przyczynić się do zwiększenia ich odpowiedzialności, promowania ich roli oraz budowania relacji, przekładając się tym samym na lepsze samopoczucie i zwiększenie poczucia przynależności obywatelskiej”.
Rozmowy trójstronne dla lepszej wymiany informacji
Projekt przyczynił się do poprawy relacji pomiędzy kluczowymi podmiotami zajmującymi się zdrowiem psychicznym, a także do obrony praw użytkowników przed modelem skupionym na jednostkach, jednocześnie wspierając aktywizm w zakresie zdrowia psychicznego jako sposób na walkę z samopiętnowaniem. Badacze zaoferowali zarówno lekarzom zajmującym się zdrowiem psychicznym, jak i ich pacjentom szkolenia skupione na alternatywach dla diagnostyki oraz dotyczące leczenia stawiającego pacjentów na pierwszym miejscu. Ponadto opracowali szereg narzędzi mających na celu zapewnienie poszanowania praw pacjentów. „Przeprowadziliśmy również rozmowy trójstronne pomiędzy pacjentami, ich rodzinami i lekarzami w niektórych instytucjach, w których przeprowadziliśmy nasze warsztaty. To pozwoliło nam z kolei na zapewnienie lepszej i obustronnej wymiany informacji pomiędzy osobami zajmującymi się zawodowo zdrowiem psychicznym oraz pacjentami, którzy mieli osobiste doświadczenia”, zauważa Eiroa-Orosa. Wszystkie działania odbywały się w warunkach wzajemnego szacunku, dzięki któremu wszyscy mogli wziąć udział w pracach. Każdy uczestnik otrzymał możliwość podzielenia się swoim własnym doświadczeniem i zaproponowania rozwiązań związanych z sytuacjami, których doświadczył w kontekście zdrowia psychicznego oraz jego leczenia.
Słowa kluczowe
PSYCHOCONTEXT, zdrowie psychiczne, dobre samopoczucie, obywatelstwo, psychospołeczne, lekarze
