Największy światowy zbiór wirusów staje się kluczem do zwalczenia pandemii COVID-19
Tym właśnie priorytetem kieruje się konsorcjum EVAg od 2008 roku, kiedy to utworzono Europejskie Archiwum Wirusów (European Virus Archive, EVA), które stało się zasobem globalnym. Aby ułatwić badania i opracowywanie szczepionki, od 2015 roku prowadzone są jednocześnie dwa projekty mające zapobiec fragmentacji i potencjalnemu zniknięciu próbek wirusa na świecie. Obecne wysokie prawdopodobieństwo utraty zbioru wirusów z powodu przejścia wirusologa na emeryturę lub zamknięcia laboratorium jest poważnym zagrożeniem. Z kolei zaostrzenie środków zwalczania terroryzmu spowodowało, że przenoszenie patogenów wysokiego ryzyka i dzielenie się zbiorami jest bardzo trudne. Pewnego dnia przeszkody te mogą przynieść skutek odwrotny do zamierzonego: będziemy nieprzygotowani na kolejną pandemię.
Zestawy diagnostyczne i szczepy wirusów
Głównym celem projektu jest opracowanie i wyprodukowanie materiałów odniesienia na potrzeby diagnostyki molekularnej. Obejmują one m.in. technologię dla odczynników niezakaźnych do szybkiej wysyłki na całym świecie. „Jest to szczególnie ważne, jeśli chodzi o dystrybucję w temperaturze pokojowej do krajów afrykańskich”, opowiada Jean-Louis Romette, profesor emeritus na Uniwersytecie Aix-Marseille oraz koordynator finansowanego ze środków UE projektu EVAg (European Virus Archive goes global). „Na przykład wdrożyliśmy nową koncepcję pozytywnej próby kontrolnej, która imituje wirusa, choć nie jest zakaźna. Może ona posłużyć do walidacji procedury ekstrakcji, będącej kluczowym etapem w diagnostyce molekularnej. Jest też istotna w kontekście działań długoterminowych, takich jak opracowywanie szczepionek i leków przeciwwirusowych”. Weźmy niechlubny przypadek COVID-19: naukowcom zaangażowanym w aktywną walkę z wirusem SARS-CoV-2 EVAg proponuje wysoce pożądane odczynniki do PCR konieczne do testów, w tym pozytywne próbki kontrolne, cztery szczepy SARS-CoV-2 oraz panel swoistości na potrzeby badań PCR zawierający RNA pięciu wirusów (SARS-CoV, MERS-CoV, NL63, OC43 oraz 229E). Platforma funkcjonuje właściwie jak sklep internetowy z usługą wysyłki, zapewniając odpłatny dostęp do wybranych zasobów przeznaczonych dla społeczności naukowej. „Stale otrzymujemy nowe wnioski”, oznajmia Romette. „Odkąd zaoferowaliśmy dostęp do szczepów wirusów w naszym katalogu, otrzymaliśmy 2 336 wnioski zarówno od społeczności naukowej, jak i od przedstawicieli przemysłu. Jeden z naszych partnerów otrzymuje zapytania o produkcję i dystrybucję odczynników PCR na dużą skalę; rośnie też liczba wymian w naszej sieci”. Konsorcjum dostarczyło dotąd ponad 2 300 produktów wspierających proces diagnostyczny, a ich odbiorcami było ponad 70 krajów. Niedawno Ministerstwu Zdrowia Gwatemali przekazano odpowiednik 70 000 testów PCR, zaś Ministerstwu Zdrowia Słowacji – 2 500 testów PCR. Sytuacja ta potwierdza założenia projektu, na których badacze koncentrowali się przez ostatnie 11 lat. Obejmują one: zapewnienie międzynarodowej społeczności naukowej wysokiej jakości produktów; wsparcie instytutów z krajów o niskim przychodzie w błyskawicznej reakcji umożliwiającej kontrolę nowych, lokalnych ognisk wirusa; oraz stanie się najszybciej reagującą siecią w walce z epidemiami chorób wirusowych. „Nasza praca polega na umożliwieniu wyspecjalizowanym naukowcom współpracy nad danym zagadnieniem w celu szybkiego zareagowania na sytuację awaryjną. Działamy jeszcze zanim krajowe i międzynarodowe instytucje zaczynają finansować takie działania. Z powodzeniem wdrożyliśmy na całym świecie działania dostosowane do pandemii, wykorzystując pojedynczy punkt wejściowy: internetowy katalog, dzięki któremu wyszukiwanie produktów jest łatwiejsze niż kiedykolwiek wcześniej”, wyjaśnia Romette.
Bezprecedensowe wysiłki
Obecnie EVAg zrzesza 43 laboratoria zajmujące się badaniami nad wirusami atakującymi ludzi, zwierzęta i rośliny. Internetowy katalog zapewnia dostęp do ponad 3 000 produktów, w tym wirusów, materiałów pochodnych oraz sztucznie wytworzonych komórek. Sieć obejmuje również 14 ośrodków zajmujących się symulacjami patogenów wysokiego ryzyka (BSL4), dzięki czemu jest największą tego rodzaju siecią na świecie. Podobnie jak jego współpracownicy, Jean-Louis Romette jest przekonany, że EVAg jest na dobrej drodze do zaoferowania największego wirtualnego zbioru wirusów atakujących ludzi, zwierzęta oraz rośliny. Aby zapewnić ciągłość działań, pomimo formalnego zakończenia projektu EVAg w lipcu 2020 roku, zespół pracuje również nad zupełnie nowym projektem w ramach działania Horyzont 2020 – EVA-GLOBAL – którego realizację rozpoczęto w styczniu 2020 roku i który potrwa do końca 2023 roku.
Słowa kluczowe
EVAg, Europejskie Archiwum Wirusów, EVA, COVID-19, diagnoza, wirus, katalog, epidemia, SARS-CoV-2, diagnostyka molekularna, PCR, koronawirus
