Innowacje techniczne pomagają pokonywać bariery w dostępie do dóbr kultury
Podczas korzystania z naszego wspólnego dziedzictwa kulturowego potrzeby ludzi nie przystają do ich uporządkowanej kategoryzacji. W przypadku upośledzenia fizycznego lub poznawczego tradycyjne kategorie, takie jak „niewidomy” lub „dyslektyk”, są czasami zbyt szerokie i mogą prowadzić do wiktymizacji. Prowadzony przez instytut VRVis przy wsparciu UE projekt ARCHES skupił się na szeregu potrzeb w zakresie dostępu, wykorzystując do pokonywania barier obecnie dostępne i nowo powstające technologie. Przy wykorzystaniu metod partycypacyjnych badacze stworzyli narzędzia takie jak awatary wideo języka migowego (generowane komputerowo postacie przedstawiające informacje w języku migowym), aplikację muzealną, grę na tablet o tematyce muzealnej (przystosowaną do użytku przez osoby niewidome) oraz prototyp przenośnej drukarki do drukowania grafik dwuipółwymiarowych zdolnej do tworzenia dotykowych replik dzieł sztuki (np. obrazów Bruegla). Interaktywny charakter tych dotykowych eksponatów podkreślono, wzbogacając je o dźwięk przestrzenny odzwierciedlający ich treść, który opracowano w ramach projektu PLUGGY finansowanego ze środków UE i realizowanego we współpracy z projektem ARCHES. Drukarkę do płaskorzeźb objęto zgłoszeniem patentowym. Ponadto awatarem wideo języka migowego zainteresowana jest austriacka narodowa służba pogodowa.
Tworzenie we współpracy z ekspertami
W ramach projektu zastosowano metodę badań partycypacyjnych, w których w roli współbadaczy udział wzięły osoby o szerokim spektrum niepełnosprawności i preferencjach dostępowych. „Uczestnicy ci pełnili rolę ekspertów w zakresie ich specjalnych potrzeb i dostępności”, wyjaśnia Gerd Hesina, dyrektor generalny instytutu VRVis. „Ponieważ wszyscy ludzie są inni i sprzeciwiają się kategoryzacji, nie byłoby w porządku prosić ich o zaszufladkowanie siebie lub, co gorsza, innych”. Kiedy firmy technologiczne prezentowały projekty w ramach sesji testowych, użytkownicy przekazywali im swoje własne pomysły na funkcje i narzędzia. W rezultacie powstała aplikacja, która służy do oprowadzania zwiedzających po muzeum, wraz z grą związaną ze znajdującymi się w nim eksponatami i platformą internetową, na której dostępne są wszystkie zasoby. W ramach projektu na podstawie dwuwymiarowych eksponatów muzealnych stworzono również dotykowe płaskorzeźby wykonane w technice grafiki dwuipółwymiarowej przy użyciu półautomatycznego procesu, podczas którego narzędzia cyfrowe generują model, który następnie zostaje odtworzony w trwałym materiale za pomocą frezowania, umożliwiając zwiedzającym odczucie jego kształtu, perspektywy i faktury poprzez dotyk. Doświadczenie to wzbogacone jest sterowanym gestami multimedialnym przewodnikiem, zawierającym opisy w wersji dźwiękowej/tekstowej/migowej, pejzażami dźwiękowymi, dodatkowymi materiałami wizualnymi (projekcje, filmy i skany) oraz animacjami. Zespół w miarę możliwości wykorzystywał nowe technologie np. tworząc awatary języka migowego. Technologie te zostały przetestowane pod kątem projektu, układu, ustawień dostępności, treści i łatwości w użytkowaniu przez ponad dwustu uczestników z czterech partycypacyjnych grup badawczych w muzeach w Austrii, Hiszpanii i Zjednoczonym Królestwie.
Poza kwestiami dostępności
Technologia integracyjna ARCHES pomaga nie tylko zapewnić dostęp wszystkich ludzi do instytucji kultury, ale – co ważniejsze – ułatwia wszystkim obywatelom UE uczestniczenie w życiu politycznym, kulturalnym i społecznym. „Nie chodzi tylko o poprawę dostępu do usług, ale również o uznanie praw i potrzeb. Wiąże się to z wykorzystaniem różnic i zmianą sposobu pracy”, mówi Hesina. „Ogólnie rzecz biorąc, uczestnicy projektu ARCHES poczuli, że ich głos został usłyszany, a wielu z nich dało to wiarę w ich własne siły”. Obecnie aplikacje i gry stworzone w ramach projektu są dostępne do pobrania w aplikacjach Google Play i Apple Store. Można korzystać z nich zarówno w objętych projektem muzeach, jak i w domu. Multimedialny przewodnik zostanie zaprezentowany w sześciu objętych projektem muzeach (Museo Thyssen-Bornemisza w Hiszpanii, Victoria & Albert Museum w Zjednoczonym Królestwie, KHM-Museumsverband w Austrii, Museo Lázaro Galdiano w Hiszpanii, The Wallace Collection w Zjednoczonym Królestwie i Museo de Bellas Artes de Asturias w Hiszpanii). Jest on także promowany w europejskich muzeach wraz z dotykowymi płaskorzeźbami – w ciągu najbliższych miesięcy zostanie zaprezentowany na czterech różnych wystawach w samej tylko Austrii. Przewodnik dla muzeów, w którym przedstawiono sposób tworzenia i prowadzenia partycypacyjnej grupy badawczej, opublikowano w trzech językach. Prace rozwojowe nad awatarem języka migowego w ramach wspieranego przez UE projektu SiMAX wciąż trwają, a po zakończeniu projektu w lutym 2020 roku będą kontynuowane przez firmę SignTime w celu ulepszenia gestów migowych w wielu językach.
Słowa kluczowe
ARCHES, dziedzictwo kulturowe, muzeum, dostęp, współtworzenie przez osoby niepełnosprawne, aplikacja, grafika dwuipółwymiarowa, płaskorzeźba, eksponaty, drukarka
