Współtworzenie przestrzeni danych FAIR dotyczących Zielonego Ładu
Każdy plan łagodzenia szkód dla środowiska musi opierać się na dokładnych danych – i na szczęście istnieją narzędzia do ich zbierania. Dane dotyczące kwestii środowiskowych można bowiem pozyskiwać nie tylko z platform obserwacji Ziemi in situ, ale również z teledetekcji, urządzeń internetu rzeczy (IoT) i zasobów udostępnianych przez naukowców-wolontariuszy. Co niezwykle ważne, Komisja Europejska patronuje utworzeniu przestrzeni danych Europejskiego Zielonego Ładu (GDDS), w której wszystkie dane mają być zgodne z zasadami FAIR: możliwe do znalezienia, dostępne, interoperacyjne i nadające się do ponownego wykorzystania. Odpowiedzią na to wyzwanie jest finansowany ze środków UE projekt AD4GD, którego zespół zajmuje się współtworzeniem komponentów i metodologii na potrzeby infrastruktury przestrzeni danych FAIR dotyczących Zielonego Ładu.
Różnorodność biologiczna, zmiana klimatu i zanieczyszczenie
Jeśli chodzi o infrastrukturę GDDS, trudności związane z integracją danych z wielu źródeł dodatkowo pogłębia spora różnorodność kwestii środowiskowych. Zatem z myślą o ułatwieniu tego zadania w ramach projektu przeprowadzono badania pilotażowe w trzech priorytetowych obszarach: różnorodności biologicznej, zmiany klimatu i zanieczyszczenia. Jednym z czynników, jakie mają znaczący wpływ na różnorodność biologiczną, jest łączność siedlisk. Pierwsze z badań pilotażowych prowadzone w Katalonii dotyczy łączności siedlisk w ciągu ostatnich czterdziestu lat. Opiera się na wielu źródłach danych, w tym na danych z misji satelitarnych, obserwacji prowadzonych przez ludzi, teledetekcji i technologii IoT, takich jak fotopułapki. Z kolei w Berlinie problem stanowi ochrona niewielkich jezior miejskich zagrożonych z powodu zmiany klimatu, jednak brak danych utrudnia ocenę zachodzących w nich zmian. W ramach projektu AD4GD połączono dane z czujników IoT z danymi satelitarnymi i zebranymi metodą obywatelską, aby na ich podstawie ułatwić podejmowanie decyzji dotyczących jakości i ilości wody. W całej Europie usługa programu Copernicus w zakresie monitorowania atmosfery (CAMS) dostarcza codziennych prognoz dotyczących jakości powietrza dzięki danym satelitarnym. Analizy wykonane przez zespół projektu AD4GD dotyczyły sposobu, w jaki czujniki IoT i nauka obywatelska mogą służyć jako uzupełnienie danych CAMS, zapewniając precyzyjną analizę jakości powietrza z myślą o lepszym informowaniu obywateli i wspieraniu świadomych działań. Każdy program pilotażowy poświęcony jest kluczowym kwestiom środowiskowym i obejmuje wiele źródeł danych dotyczących wspólnych parametrów. Projekt AD4GD pokazuje, że czasami najlepszym rozwiązaniem zróżnicowanych problemów jest zastosowanie podobnych podejść w ramach ujednoliconych ram koncepcyjnych. Koordynator projektu Joan Masó tłumaczy: „Programy pilotażowe odegrały centralną rolę w opracowaniu metody łączenia danych z różnych źródeł, w tym nauki obywatelskiej, organów administracji publicznej i misji satelitarnych”.
Wdrażanie zasad FAIR
Badania pilotażowe w ramach projektu pokazują możliwości zastosowania danych FAIR w celu uzupełnienia braków w wiedzy i rozwiązania najpilniejszych problemów środowiskowych. Źródła danych wykorzystane w każdym z programów pilotażowych albo już istniały, albo wykorzystywały już istniejącą technologię, jednak celem projektu AD4GD jest zapewnienie, by zbierane dane spełniały zasady FAIR dzięki zastosowaniu całego wachlarza innowacyjnych rozwiązań technicznych. W szczególności zespół skupił się na koncepcjach interoperacyjności pomagających wypełnić luki semantyczne i technologiczne, dzięki czemu zainteresowane strony mogą w prosty i bezpieczny sposób udostępniać i uzyskiwać dostęp do dobrze udokumentowanych danych obejmujących wiele dyscyplin i wiele skal. Ponadto uczeni wnieśli wkład w integrację map semantycznych, takich jak ramy kluczowych zmiennych (ang. Essential Variables framework, EVB)), a do oceny jakości wykorzystali uczenie maszynowe i informacje zwrotne od użytkowników dotyczące danych geoprzestrzennych. W ramach projektu AD4GD wykorzystywane są istniejące standardy semantyczne, m.in. te opracowane przez organizację Open Geospatial Consortium (OGC), aby umożliwić korzystanie z usług przetwarzania i platform na różnych poziomach, takich jak chmura, obliczenia wielkiej skali czy przetwarzanie brzegowe. Co ważne, projekt pozwala zadbać o to, by dane z badań metodą obywatelską także były zgodne z zasadami FAIR, nie pozostawiając wkładu żadnego z dostawców danych bez należytego uznania. Szukając najlepszych sposobów na łączenie dostawców i użytkowników danych, projekt AD4GD przyczynia się również do rozwoju standardów i infrastruktury technicznej. Jak mówi Masó: „Nie tylko wdrażamy standardy, ale uczestniczymy w rzeczywistym procesie ich rozwoju, kształtując jego przebieg. Wykazaliśmy również, że nowe wersje konektorów łączących przestrzenie danych są kompatybilne z interfejsami OGC”. Zaangażowanie Komisji w realizację celów Zielonego Ładu posiada wiele wymiarów, a technologia przestrzeni danych Europejskiego Zielonego Ładu, której fundamentem są zasady FAIR, jest jednym z bardzo istotnych elementów. Projekt AD4GD pomógł w rozwinięciu przyszłej GDDS dzięki przeprowadzeniu pilotażu obejmującego repozytorium danych i infrastrukturę przetwarzania.
Słowa kluczowe
AD4GD, dane FAIR, Zielony Ład, przestrzeń danych Europejskiego Zielonego Ładu, różnorodność biologiczna, zmiana klimatu, zanieczyszczenie
