Skóra na styku medycyny i literatury
Badania nad ludzką skórą obejmują aspekty antropologiczne, biologiczne i medyczne. Jednak aby zrozumieć skórę w całej jej złożoności, należy uwzględnić też względy społeczno-kulturowe, etyczne i estetyczne. Według biofizyka Georgesa Limberta, skóra stanowi unikalny zapis historii danej osoby, informując nas o jej stanie zdrowia, wieku, pochodzeniu etnicznym, przebytych urazach, a nawet emocjach i środowisku fizycznym. Na przykład siniaki i blizny na ciałach, które doświadczyły przemocy, „piszą” historię swoimi żywymi kolorami, tonami i kształtami, tworząc upiorną estetykę. Irina Hron z Uniwersytetu Kopenhaskiego postanowiła zbadać powiązania między medycyną, antropologią, biologią, psychologią i kulturą w kontekście skóry. Zainicjowała projekt DEAS, realizowany przy wsparciu programu działania „Maria Skłodowska-Curie”, aby „znaleźć alternatywny sposób mówienia o tym, co większość z nas nazywa po prostu skórą”, wykorzystując swoje rozległe wykształcenie w dziedzinie literatury porównawczej i kulturoznawstwa.
Przypomnienie „naskórkowości” i wprowadzenie terminu „rysowalności”
W swoim pionierskim artykule Sit venia verbo: A case for dermacriticism, Hron przywołuje termin „naskórkowość” (niem. Hautlichkeit) ukuty przez Nietzschego w 1882 roku. Poprzez dogłębne spojrzenie na kilka historycznych, literackich i filozoficznych przykładów wielu znaczeń skóry, Hron zaproponowała, że „naskórkowość” obejmuje wszystkie wymiary bycia podobnym do skóry, w tym symptomatyczne, semantyczne, znaczące i estetyczne. Co więcej, wprowadziła pojęcie „rysowalności” (ang. graphordance), które ma oddawać z góry ustaloną rolę skóry jako powierzchni do „pisania” lub „inskrypcji”.
Pionierskie „podejście skórokrytyczne” i nowa era „naskórkowości”
Badania i analizy Hron doprowadziły ją do wniosku, że konteksty te tworzą środowisko dla refleksji filozoficznej i „skórokrytycznej”. „Podejście skórokrytyczne opiera się na odrębnej teorii i metodologii badania skóry i jej różnych wymiarów bycia podobną do skóry, tj. jej naskórkowości” — stwierdza w swoim artykule. W 2024 r. Hron założyła interdyscyplinarną platformę badawczą Dermacriticism, którą kieruje. Platforma ma swoją międzynarodową naukową radę doradczą złożoną z multidyscyplinarnych ekspertów z renomowanych instytucji w Europie i Stanach Zjednoczonych. „Poprzez warsztaty, wykłady gościnne i grupy czytelnicze chcemy poszerzyć nasze zainteresowania i zbadać niezliczone warstwy skóry, narracje o skórze i badania nad skórą” — wyjaśnia Hron.
Skórokrytyka nabiera rozpędu
Hron zauważa, że zainteresowanie i entuzjazm uznanych na całym świecie dermatologów klinicznych był prawdopodobnie najbardziej ekscytującym z rezultatów projektu. „Szukali nowych sposobów opisywania, diagnozowania i leczenia chorób skóry i wierzyli, że współpraca między medycyną a naukami humanistycznymi to sposób, aby ruszyć do przodu” — mówi Hron. Stosunkowo nowa akademicka dziedzina medycyny narracyjnej, która stara się zrozumieć doświadczenia i perspektywy pacjentów, aby lepiej zapewnić zindywidualizowaną opiekę zdrowotną, może odnieść ogromne korzyści z wysiłków Hron. Dermatolodzy dołączyli do literaturoznawców, historyków sztuki, antropologów i muzealników podczas międzynarodowej konferencji zorganizowanej przez badaczkę w Kopenhadze we wrześniu 2024 roku. Hron nie poprzestaje na tym — przy wsparciu mediów organizuje pierwszy coroczny „Dzień skóry” w Kopenhadze w 2025 roku razem z renomowanymi duńskimi instytucjami edukacyjnymi i kulturalnymi. „Obecnie opracowuję znacznie szersze ramy badawcze niż wcześniej przewidywano. Platforma Dermacriticism stała się trampoliną do współpracy między humanistycznymi badaniami czytelnictwa, studiami kulturowymi i literackimi oraz dermatologią” — podkreśla z entuzjazmem Hron. Wniosła istotny wkład w rodzącą się multidyscyplinarną dziedzinę „badań nad skórą”, kładąc podwaliny pod nową erę zrozumienia i wnioskowania.
Słowa kluczowe
DEAS, skóra, skórokrytyka, naskórkowość, skórokrytyczny, dermatolodzy, rysowalność dermatologia, medycyna narracyjna, badania nad skórą
