Miejsce zgonu a pandemia COVID-19
W przypadku każdej pandemii wzorce umierania zmieniają się na całym świecie, co dotyczy również miejsca zgonu. Analizy przeprowadzone w ramach finansowanego przez Unię Europejską projektu EOLinPLACE pokazują, że pandemia COVID-19 nie stanowi na tym tle wyjątku. Jak czytamy w artykule poświęconym temu badaniu, opublikowanym na łamach czasopisma „eClinicalMedicine”, podczas pandemii COVID-19 odsetek osób umierających w domu wzrósł w 23 krajach. Wnioski z tego płynące mogą pomóc w ukierunkowaniu polityki w dziedzinie zdrowia publicznego, tak by służyła poprawie jakości opieki u schyłku życia. Zespół projektu przeanalizował trendy dotyczące miejsca zgonu osób dorosłych w oparciu o dane, jakie przedstawiły 32 kraje świata: Austria, Belgia, Brazylia, Bułgaria, Chorwacja, Cypr, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Malta, Meksyk, Niderlandy, Niemcy, Polska, Portugalia, Republika Korei, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Stany Zjednoczone Ameryki, Szwecja, Uganda, Węgry, Włochy i Zjednoczone Królestwo. Uczeni porównali również dane z początkowego okresu pandemii COVID-19 (2020–2021) z sytuacją mającą miejsce w ciągu ośmiu lat przed wybuchem pandemii (2012–2019). Badanie objęło 100,7 miliona osób w wieku co najmniej 18 lat, przy czym 68 % z nich miało 70 lat lub więcej. Łącznie we wszystkich badanych krajach odsetek zgonów w domu wzrósł z 30,1 % w latach 2012–2013 do 30,9 % w latach 2018–2019, a w czasie pandemii (2020–2021) osiągnął nawet 32,2 % . Szacuje się, że spośród analizowanych przypadków 20,4 % osób zmarło z powodu raka, a 5,8 % w wyniku otępienia. Ogółem 30,8 % zgonów miało miejsce w domu. Wzrost liczby osób umierających w domu w czasie pandemii odnotowano w 23 z 32 badanych krajów, przy czym największa zmiana nastąpiła w Irlandii Północnej, gdzie odsetek ten wzrósł z 27,5 % w latach 2018–2019 do 33,1 % w latach 2020–2021. Spośród sześciu krajów, w których odnotowano spadek liczby zgonów w domu, największą różnicę zaobserwowano w Ugandzie (spadek z 76,6 % na 47,8 %). „W większości krajów wzrost liczby osób, które zmarły w domu, był wyższy w przypadku kobiet i pacjentów chorych na raka”, wyjaśniają współautorki badania dr Barbara Gomes i dr Sílvia Lopes z Uniwersytetu w Coimbrze, portugalskiej uczelni koordynującej projekt EOLinPLACE, w artykule opublikowanym na stronie internetowej uniwersytetu. „Różnica, jaką zaobserwowaliśmy pod względem płci, może mieć kilka powodów, na przykład większe zaangażowanie kobiet w dyskusje na temat planowania opieki u schyłku życia i opór przed hospitalizacją”. Z kolei w przypadku osób chorych na raka przyczyną większej liczby zgonów w domach był „bardziej przewidywalny przebieg choroby w porównaniu z nowotworami łagodnymi, a także wcześniejsza i lepiej zintegrowana opieka paliatywna”.
Co te dane oznaczają dla świata?
Naukowcy wyjaśniają znaczenie swojego badania: „Jeśli stwierdzona w naszym badaniu zmiana, polegająca na zwiększonej liczbie osób umierających w domu, będzie odpowiednio wspierana, dostosowana do indywidualnych preferencji i powiązana z dobrymi wynikami, takimi jak lepsza kontrola objawów i jakość życia zarówno pacjenta, jak i jego rodziny, jesteśmy na dobrej drodze do osiągnięcia złożonej transformacji w dziedzinie zdrowia. Z drugiej jednak strony, jeśli stwierdzone zostaną braki w opiece u schyłku życia, włącznie z ryzykiem pogorszenia się sytuacji pacjentów i ich rodzin, musimy ponownie przemyśleć i poprawić programy opieki domowej, rozważając przesunięcie zasobów z innych obszarów”. Wyniki badania wyraźnie pokazują, jak duże znaczenie ma uwzględnienie zmiany dotyczącej miejsca umierania w przyszłej krajowej i międzynarodowej polityce zdrowotnej, aby zapewnić odpowiednią alokację środków w ramach opieki paliatywnej i opieki u schyłku życia. Projekt EOLinPLACE (Choice of where we die: a classification reform to discern diversity in individual end of life pathways) dobiegnie końca w 2026 roku. Więcej informacji: strona projektu EOLinPLACE
Słowa kluczowe
EOLinPLACE, śmierć, śmierć w domu, COVID-19, pandemia, schyłek życia
