Badania dzienniczkowe ukazują realny wymiar komunikacji naukowej na świecie
Biorąc pod uwagę coraz bardziej znaczącą rolę, jaką nauka odgrywa w codziennym życiu ludzi na całym świecie, wpływając na decyzje w wielu sektorach, od opieki zdrowotnej i energetyki, po rolnictwo i przemysł, coraz ważniejsze staje się wsparcie opinii publicznej, do uzyskania którego niezbędna jest umiejętność rzetelnego wyjaśnienia zasad i procesów stosowanych w świecie nauki. Mimo że inicjatywy naukowe i badawcze mają najczęściej globalny wpływ, większość zakrojonych na szeroką skalę badań nad komunikacją naukową prowadzonych jest w Stanach Zjednoczonych i krajach Europy, które mocno inwestują w tę dziedzinę. „Doprowadziło to do nieco jednostronnej reprezentacji komunikacji naukowej, pomimo faktu, że na całym świecie realizowane są niesamowite przedsięwzięcia”, zauważa Joseph Roche, koordynator projektu z ramienia Kolegium Trójcy Świętej w Dublinie, irlandzkiego uniwersytetu będącego gospodarzem projektu GlobalSCAPE. „W ramach projektu GlobalSCAPE skupiliśmy się na regionach świata, którym poświęcono mniej uwagi w badaniach nad komunikacją naukową, co dotyczy zwłaszcza krajów globalnego Południa”.
Badania metodą dzienniczkową
W badaniu prowadzonym przez zespół GlobalSCAPE wykorzystano metodę dzienniczkową. W związku z tym uczestnicy badania zostali poproszeni o to, by przez okres około roku co tydzień zapisywali w zwięzły sposób swoje refleksje na temat wyzwań i możliwości, których doświadczyli jako specjaliści ds. komunikacji naukowej. „Większość analiz w tej dziedzinie opiera się na badaniach przekrojowych, które dają jedynie obraz tego, co dzieje się w danym momencie. Badania dzienniczkowe dostarczają bardziej szczegółowych danych w znacznie dłuższym okresie, odzwierciedlając szczegóły i wzorce w czasie”, wyjaśnia Roche. Dane zostały zebrane przy użyciu zastrzeżonego oprogramowania stworzonego przez partnera projektu, firmę Qualia Analytics. Zespół nawiązał również współpracę z organizacją Network for the Public Communication of Science and Technology (PCST), która pomogła w mapowaniu komunikacji naukowej w szkolnictwie wyższym na całym świecie. Ponadto opracowano moduły kształcenia w zakresie komunikacji naukowej dla kierunków ścisłych, które zostały następnie zatwierdzone przez dwa uniwersytety partnerskie: Kolegium Trójcy Świętej w Dublinie i Uniwersytet w Lejdzie w Niderlandach. Tym samym wyniki projektu mogły być w sposób praktyczny wykorzystane w programach kształcenia. Dodatkowo z pomocą globalnych partnerów – Ecsite, SciDev.Net i Springer Nature – partnerom projektu GlobalSCAPE udało się zorganizować szereg warsztatów szkoleniowych z zakresu komunikacji naukowej w różnych regionach świata, z czego sześć odbyło się w sposób stacjonarny, a kilka przez internet. Dzięki sesjom współtworzenia przeprowadzonym z zainteresowanymi stronami opracowano również białą księgę projektu GlobalSCAPE, która ma służyć decydentom i organom finansującym jako źródło informacji na temat wsparcia, jakie jest konieczne do poprawy obecnego krajobrazu komunikacji naukowej. Biała księga została przetłumaczona na dziewięć głównych języków świata z myślą o ułatwieniu wykorzystania jej na poziomie globalnym.
Wzmacnianie komunikacji naukowej
Zrozumienie wyzwań i szans, jakie mają przed sobą specjaliści zajmujący się komunikacją naukową z całego świata, jest kluczem do budowania zaufania między światem nauki a społeczeństwem – i jednym z priorytetów Unii Europejskiej. „Prace uczestników projektu GlobalSCAPE na rzecz bardziej kompleksowego przedstawienia zakresu technik stosowanych w komunikacji naukowej na świecie da praktykom możliwość wzajemnego uczenia się i dzielenia najlepszymi praktykami, co zaowocuje bardziej różnorodną i elastyczną komunikacją naukową”, podsumowuje Roche. Część najważniejszych rezultatów projektu doczekała się już publikacji, w tym podstawowe opracowanie dotyczące zagadnień na styku komunikacji naukowej i nauki obywatelskiej, które powstało na bazie doświadczeń opisanych przez uczestników badania dzienniczkowego, zajmujących się obiema tymi dziedzinami. Z kolei w innym artykule poruszono kwestie włączenia, z którymi borykają się specjaliści ds. komunikacji naukowej podczas uczestnictwa w konferencjach. Podstawą artykułu były doświadczenia członków grupy Science & Society Research działającej w Kolegium Trójcy Świętej. Zespół projektu GlobalSCAPE podjął również współpracę z czasopismem „Journal of Science Communication”, aby przygotować wydanie specjalne zatytułowane „Science Communication in Higher Education: Global Perspectives on the Teaching of Science Communication” [Komunikacja naukowa w szkolnictwie wyższym: Globalne perspektywy nauczania komunikacji naukowej]. Sześćdziesiąt cztery wstępne propozycje zaowocowały wydaniem siedmiu recenzowanych artykułów naukowych, które zostaną opublikowane do końca 2023 roku. Obok siedmiu innych inicjatyw programu SwafS-19, projekt GlobalSCAPE dołączył do realizowanego w ramach programu „Horyzont Europa” projektu COALESCE, którego celem jest utworzenie Europejskiego Centrum Kompetencji w zakresie Komunikacji Naukowej.
Słowa kluczowe
GlobalSCAPE, komunikacja naukowa, dzienniczek, globalne Południe, różnorodność, włączenie
