Uczniowie zaangażowani w pomiary radioaktywnego gazu
Radon to bezbarwny radioaktywny gaz, który powstaje w ziemi i kamiennych materiałach budulcowych wskutek rozpadu uranu. Jest on w stanie przenikać przez ściany budynków, a jego stężenie może różnić się znacząco pomiędzy dzielnicami. „Czasami stężenie radonu w budynkach jest porównywalne do tego w kopalniach”, zauważa Konstantin Kovler, kierownik projektu RadonACCURACY z Wydziału Inżynierii Lądowej i Środowiskowej Izraelskiego Instytutu Technicznego. „To bardzo niebezpieczne. Badania wykazały, że rosnące stężenie radonu w budynkach związane jest ze wzrostem ryzyka zachorowania na nowotwór płuc”. Znaczące różnice w stężeniu radonu utrudniają określanie jego średniego rocznego stężenia w budynkach (ang. annual average indoor radon, AAIR), co podważa dokładność tej metody w pomiarach trwających zaledwie kilka dni. Zespół projektu RadonACCURACY postanowił przeprowadzić ocenę skuteczności AAIR, wykorzystując badania krótkoterminowe w celu wiarygodnego porównania z poziomem odniesienia.
Promowanie nauki obywatelskiej
Projekt realizowany był przy wsparciu programu „Maria Skłodowska-Curie”. Celem naukowców było opracowanie algorytmów i zasad statystycznych dla regulacji stężenia radonu w budynkach, które uwzględniałyby te różnice w wynikach. W badaniach kluczową rolę pełnili izraelscy uczniowie, którzy dzięki wsparciu centrum badawczego Taking Citizen Science to School prowadzili pomiary w swoich domach przy użyciu ulepszonych urządzeń opartych na węglu drzewnym. W projekt zaangażowanych było w sumie 14 szkół z różnych regionów Izraela, których uczniowie wykonali ponad 400 pomiarów. Zebrane wyniki przedstawiono na publicznej mapie radonu, zachowując w ten sposób poufność, a potem wskazano budynki z wysokim stężeniem radonu. Następnie prowadzono synchroniczne monitorowanie w celu oceny zmian w poziomie radonu w budynkach na przestrzeni czasu oraz określenia wpływu pogody, radonu w glebie i aktywności sejsmicznej. „Projekt RadonACCURACY był po części zainspirowany regulacjami dotyczącymi radonu wprowadzonymi w Stanach Zjednoczonych, gdzie badania krótkoterminowe mają priorytetowe znaczenie”, wyjaśnia Kovler. „Pomiary te są proste i tanie, dlatego mieszkańcy chętnie decydują się na przeprowadzanie ich w swoich domach”.
Precyzyjne pomiary radonu
Zespołowi projektu udało się zebrać nowe dane dotyczące czasowych zmian w stężeniu radonu w budynkach znajdujących się na obszarach o podwyższonej aktywności sejsmicznej i gorącym klimacie, takich jak Izrael. Naukowcy zgromadzili także informacje na temat wpływu czynników środowiskowych i ustalili, jak radon z gleby jest przenoszony do budynków. Internetowy www.radontest.online (system RadonTest) jest teraz ogólnodostępny i może wspomóc szeroko zakrojone pomiary stężenia radonu w każdym państwie. „Głównymi beneficjentami naszych prac są organy regulacyjne, organizacje naukowe i normalizacyjne oraz podmioty zajmujące się pomiarem poziomu radonu”, mówi Kovler. „Z projektu skorzystają także sami mieszkańcy, a zaangażowanie ich w badania pomogło w popularyzacji nauki obywatelskiej”. Zespół projektu chce teraz zwiększyć ilość pomiarów AAIR w Europie, co zaowocuje powstaniem nowych laboratoriów radonu, które nie będą wymagać dużych inwestycji. Za priorytety uznano także informowanie obywateli o niebezpieczeństwie związanym z radonem i zachęcanie ich do wykonywania pomiarów we własnym zakresie przy użyciu prostych narzędzi i internetowego systemu. Zespół projektu RadonACCURACY realizuje wszystkie te założenia. „Największym wyzwaniem jest teraz przeprowadzenie monitorowania AAIR w różnych państwach”, podsumowuje Kovler. „Pozwoliłoby nam to stworzyć pierwsze podstawy dla regulacji dotyczących stężenia radonu w budynkach i opracować odpowiednie międzynarodowe standardy”.
Słowa kluczowe
RadonACCURACY, radon, gaz, nowotwór, budynki, średnie roczne stężenie radonu w budynkach, AAIR, gleba, środowiskowy
