Wspólne badania nad rozwojem radioterapii protonowej
Terapia protonowa to rodzaj radioterapii wykorzystującej wiązki protonów, która już teraz została uznana za przełom w leczeniu raka. Metoda ta oferuje możliwość dostarczania ukierunkowanej dawki promieniowania bezpośrednio do guza, a także zmniejszenia w sposób znaczący uszkodzeń w sąsiadujących z guzem zdrowych tkankach. Dzięki temu możliwe staje się zminimalizowanie skutków ubocznych leczenia, występujących u wielu pacjentów. Europa zajmuje czołową pozycję na polu badań naukowych i innowacji w dziedzinie terapii protonowej. W jedenastu państwach członkowskich UE już zaczęto lub wkrótce zacznie się stosować tę metodę leczenia w warunkach klinicznych. Co więcej, to w Europie mieszczą się siedziby dwóch największych na świecie producentów sprzętu do protonoterapii, nie wspominając o niezliczonych małych i średnich przedsiębiorstwach, które również odgrywają ważną rolę w rozwoju tego segmentu rynku. Z myślą o utrzymaniu przewagi konkurencyjnej Europy w tej szybko rozwijającej się dziedzinie uruchomiony został finansowany przez Unię Europejską projekt www.protonsinspire.eu (INSPIRE), zadaniem którego jest zachęcanie do współpracy naukowej i transferu wiedzy. „W ramach projektu powstała infrastruktura terapii protonowej, która zapewnia naukowcom bezpośredni dostęp do zasobów związanych z protonoterapią, a także ułatwia wspólne prowadzenie badań”, wyjaśnia Karen Kirkby, profesor fizyki terapii protonowej na Uniwersytecie Manchesterskim, instytucji koordynującej projekt.
Błysk inspiracji
Doskonałym przykładem działalności sieci INSPIRE jest praca nad radioterapią o nazwie FLASH, w której stosowane są bardzo wysokie moce dawki. „Kiedy technika FLASH po raz pierwszy pojawiła się na rynku, podjęliśmy bardzo szybkie działania, aby to nasza sieć opracowała technologię umożliwiającą dostarczanie wiązek na potrzeby rozwoju tej ekscytującej dziedziny badań”, dodaje Kirkby. Dzięki tej proaktywnej postawie uczestników projektu firma Varian, jeden z wiodących dostawców terapii protonowej, była w stanie opracować najnowocześniejszą technologię czujników do stosowania w terapii protonowej o ultrawysokiej mocy dawki. Następnie kompleksowy system monitorowania wiązki został przetestowany w warunkach klinicznych i jest obecnie wykorzystywany w pierwszym na świecie badaniu klinicznym dotyczącym radioterapii protonowej FLASH. „Możliwość szybkiego przekształcenia pomysłu badawczego w prototyp kliniczny jest prawdziwym kamieniem milowym dla firmy takiej jak Varian”, zauważa Kirkby. „Sieć INSPIRE sprawiła, że stało się to możliwe”. Możliwości oferowane przez sieć INSPIRE zostały wykorzystane także przez inne projekty i firmy, w tym ADVACAM i UHDpulse, które dzięki temu uzyskały dostęp do wiązek protonów FLASH.
Korzyści dla pacjentów
Projekt INSPIRE umożliwił poczynienie kilku innych ważnych postępów w badaniach nad protonoterapią. Wśród nich wymienić należy międzynarodowe badanie porównawcze, które pozwala na ujednolicenie sposobu obliczania efektu biologicznego terapii protonowej w odniesieniu do terapii rentgenowskiej. „To badanie toruje drogę do ustanowienia ogólnounijnego konsensusu w sprawie zalecanych dawek promieniowania protonowego”, dodaje Kirkby. Dzięki sieci projektu INSPIRE przedsiębiorstwo Ion Beam Applications i Uniwersyteckie Centrum Medyczne Groningen (UMCG) w Niderlandach mogły podjąć współpracę przy tworzeniu bazy danych zawierającej modele powikłań tkankowych. Modele te mogą być wykorzystywane do wyselekcjonowania pacjentów, u których korzyści z terapii protonowej będą największe. Aby liczne rezultaty tych prac były jak najszerzej znane, w ramach projektu zorganizowano serię konferencji poświęconych radioterapii FLASH i terapii cząsteczkowej. Pierwsze dwa wydarzenia przyciągnęły ponad 700 uczestników z ponad 40 krajów. Trzecia konferencja odbędzie się pod koniec tego roku w Toronto. Ponadto zespół projektu udostępnił wszystkie swoje badania i zasoby za pośrednictwem finansowanego przez UE projektu canSERV.
Słowa kluczowe
INSPIRE, FLASH, wiązki protonów FLASH, terapia protonowa, wspólne badania, rak, nowotwór, protonoterapia, radioterapia, promieniowanie rentgenowskie
