Wspieranie badań nad promieniowaniem, które przynoszą korzyści nauce i społeczeństwu
Realizację finansowanego przez UE projektu RadoNorm rozpoczęto z zamiarem uzyskania skutecznej ochrony przed promieniowaniem w oparciu o lepsze dowody naukowe i potrzeby społeczne. Projekt koncentruje się na radonie, niebezpiecznym gazie radioaktywnym, występującym w wysokich stężeniach w środowiskach wewnątrz pomieszczeń i uważanym za główną przyczynę raka płuc w Europie. Aby zrealizować swój cel, zespół RadoNorm utworzył Inkubator Nauki Obywatelskiej, który umożliwia obywatelom i ekspertom w dziedzinie radonu współpracę nad projektami mającymi na celu zwiększenie liczby pomiarów radonu i środków zaradczych. Jego wysiłki zostały nagrodzone wyróżnieniem honorowym w konkursie UE 2024 przyznawanym za wybitne inicjatywy nauki obywatelskiej.
Cztery – i sześć kolejnych
Po rozpoczęciu projektu w 2020 r. jego konsorcjum opracowało i przetestowało cztery pilotażowe projekty nauki obywatelskiej związane z testowaniem, eliminacją i rekultywacją radonu. Projekty pilotażowe, realizowane we Francji, na Węgrzech, w Irlandii i Norwegii, posłużyły za punkt wyjścia do stworzenia szerokiej sieci projektów z zakresu nauki obywatelskiej, w które obecnie zaangażowanych jest ponad 800 naukowców-wolontariuszy z całej Europy. W oparciu o te inicjatywy pilotaże w 2022 r. zespół RadoNorm ogłosił otwarte zaproszenie dla społeczności lokalnych, szkół, organizacji pozarządowych, uniwersytetów i społecznych grup obywatelskich do ubiegania się o finansowanie projektów związanych z radonem na okres 6 miesięcy. Dofinansowanie otrzymało sześć projektów z Hiszpanii, Włoch, Polski, Portugalii, Słowenii i Słowacji. Wykorzystując różne podejścia z dziedziny nauki obywatelskiej, projekty koncentrują się na pomiarach radonu w pomieszczeniach, a jeden z nich bada również stężenie radonu w wodzie wodociągowej i wodzie pitnej sprzedawanej w ośrodkach spa. We wrześniu 2024 r. badacze RadoNorm opublikowali najnowsze ustalenia dotyczące projektów nauki obywatelskiej finansowanych w ramach otwartego zaproszenia. Opublikowany w czasopiśmie „Frontiers in Environmental Science” artykuł badawczy opisuje holistyczne i kompleksowe narzędzie oceny, które pomoże poprawić wyniki i procesy projektów nauki obywatelskiej. Pokazuje ponadto, że takie projekty mogą poprawić wskaźniki testowania radonu i łagodzenia jego skutków, a także zwiększyć świadomość i wiedzę ludzi na temat tego pierwiastka. „Projekty te mogą dostarczyć nowej wiedzy naukowej, zwiększyć możliwości uczestników w zakresie podejmowanie decyzji i wywrzeć pozytywny wpływ na społeczności, których dotyczy problem skażenia radonem”, stwierdzają autorzy badania, zwracając uwagę na korzyści płynące z projektów nauki obywatelskiej koncentrujących się na radonie wewnątrz pomieszczeń. W artykule wspomniano jednak również o szeregu wyzwań, w tym o „początkowej motywacji obywateli, ograniczeniach związanych ze zrównoważonym rozwojem, ograniczonym znaczeniu naukowym i wpływie wyników projektu na kształtowanie polityki oraz prawodawstwo”. W ramach swoich wysiłków na rzecz wspierania badań związanych z radonem, zespół projektu RadoNorm (Towards effective radiation protection based on improved scientific evidence and social considerations - focus on radon and NORM) opublikował również zaproszenie do składania wniosków o granty na wyjazdy badawcze. W ramach tego zaproszenia oferuje wsparcie finansowe dla początkujących naukowców RadoNorm w celu wzięcia udziału w wymianach, długoterminowych szkoleniach i innych wydarzeniach, które mogą pozwolić im poszerzyć kompetencje w zakresie badań nad ochroną przed promieniowaniem, w przypadku gdy standardowy grant na wyjazdy RadoNorm nie wystarcza do pokrycia wydatków. Więcej informacji: strona projektu RadoNorm
Słowa kluczowe
RadoNorm, nauka obywatelska, radon, promieniowanie, radioaktywny gaz
