Wyciąć czy zostawić: Przypadek „Opowieści kanterberyjskich” Chaucera
Na przestrzeni wieków ograniczanie szkody wyrządzanej przez język lub jej zapobieganie stanowiły nie lada wyzwanie. Wiele dzieł literackich stało się przedmiotem debaty dotyczącej tego, czy w danym momencie historycznym ich treść była akceptowalna, czy też nie. Aby lepiej zrozumieć, jakie rodzaje treści literackich podlegają cenzurze i dlaczego, w ramach finansowanego przez UE projektu Censoring Chaucer, realizowanego przy wsparciu programu „Maria Skłodowska-Curie”, zbadano cenzurę oraz celebrowanie obsceniczności w średniowiecznych i współczesnych wydaniach „Opowieściach kanterberyjskich”. Naukowcy przeanalizowali w szczególności „język i treści o charakterze seksualnym i skatologicznym”, wyjaśnia Mary Flannery, stypendystka programu „Maria Skłodowska-Curie” i główna badaczka projektu.
Dokładne badanie dzieła Chaucera
Napisane w XIV wieku „Opowieści kanterberyjskie” są jednym z najbardziej znanych i niekiedy kontrowersyjnych dzieł literatury średniowiecznej. Ich autor, Geoffrey Chaucer, czasami nazywany „ojcem poezji angielskiej”, jest kluczową postacią w historii literatury angielskiej. „Dzięki poznaniu, jak jego rubaszny humor i obsceniczny język były przyjęte w pierwszych wiekach po jego śmierci w 1400 roku, lepiej rozumiemy czynniki decydujące o tym, które fragmenty pozostawiono w drażliwych tekstach, a które zostały usunięte”, zauważa Flannery. Naukowcy ustalili przede wszystkim, że 84 manuskrypty i fragmenty „Opowieści kanterberyjskich”, które przetrwały od XV wieku, przejawiały zróżnicowane reakcje na obsceniczność Chaucera. „W niektórych rękopisach pominięto kłopotliwe fragmenty lub zastąpiono niewłaściwe wyrazy. W innych przypadkach rozbudowano znane fragmenty, na przykład zakończenie »Opowieści kupca«, gdzie między dwójką bohaterów dochodzi do intymnego zbliżenia w gałęziach gruszy”, podkreśla Flannery. W kilku manuskryptach skrybowie dodali wyraziste opisy tego zdarzenia. Jednak w większości manuskryptów pozostawiono obraźliwe słowa i humorystyczne nieobyczajne sceny bez komentarza i większych odstępstw. „W związku z tym nie możemy generalizować na temat tego, jak czytelnicy w tym czasie reagowali na seksualne i skatologiczne treści »Opowieści kanterberyjskich«”.
Pokonywanie wyzwań
„Największym wyzwaniem tego projektu była kwestia tego, jak właściwie oddać poszczególne manuskrypty i kopie drukowane »Opowieści kanterberyjskich«, równocześnie mając na uwadze szerszą perspektywę”, mówi Flannery. Wynika to z faktu, że różne egzemplarze przedstawiają różne rodzaje dowodów na temat reakcji skrybów, czytelników, redaktorów i wydawców lub artystów, w przypadku ilustrowanych egzemplarzy. Aby pokonać te trudności, Flannery przygotowała dwa równoległe zbiory publikacji: artykuły i rozdziały książki bardziej skoncentrowane na studiach przypadków poszczególnych egzemplarzy, oraz monografię będącą wynikiem projektu, która również przedstawi szerszą historię tej kwestii na przestrzeni ostatnich sześciu stuleci. Wszystkie publikacje zostały wymienione na stronie internetowej badaczki. Flannery dodaje: „Szwajcarska Narodowa Fundacja Naukowa przyznała mi 5-letnie stypendium, dzięki któremu mogę dokończyć prace nad historią obsceniczności Chaucera i jej odbiorem w ciągu ostatnich 600 lat”. Nowy projekt, Canonicity, Obscenity, and the Making of Modern Chaucer, bazuje na wynikach projektu Censoring Chaucer poprzez koncentrację na reakcjach czytelników i wydawców na obsceniczny język i treści Chaucera, od 1700 roku do czasów współczesnych.
Słowa kluczowe
Censoring Chaucer, Opowieści kanterberyjskie, obsceniczność Chaucera, literatura, cenzura, język obsceniczny
