Naukowe podstawy ustawodawstwa dzięki analizie społeczno-ekonomicznej
W ciągu kilku ostatnich dziesięcioleci nierówności wynikające z czynników takich jak ubóstwo i dyskryminacja ze względu na płeć zaczęły powoli się zacierać na całym świecie. Jednocześnie pojawiły się nowe zjawiska społeczne dotyczące zagadnień takich jak zdrowe starzenie się czy zdobycie wysokiej jakości wykształcenia i umiejętności. Mogą one przyczynić się do pogłębienia się nierówności lub, jak to ma miejsce w przypadku odwróconej luki w dostępie do edukacji w zależności od płci, do ich zmniejszenia. Dynamika zmian demograficznych i uwarunkowania rodzinne mogą przechylić szalę nierówności na stronę większej lub mniejszej równości. Rosnąca liczba związków, w których oboje partnerzy są osobami wysoko wykwalifikowanymi i wykonującymi pracę zarobkową, oraz zwiększający się odsetek rozwodów i rodziców samotnie wychowujących dzieci mogą prowadzić do nasilenia się nierówności. I odwrotnie, odwrócenie luki w dostępie do edukacji w zależności od płci na korzyść kobiet może pomóc w zmniejszaniu tych nierówności. Twórcy projektu EQUALIZE (Equalizing or disequalizing? Opposing socio-demographic determinants of the spatial distribution of welfare), którzy uzyskali wsparcie od Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych, podjęli próbę zbadania dynamiki tych zjawisk w celu określenia kierunku, w jakim ewoluuje nierówność społeczna. „Chceliśmy zrozumieć, w jaki sposób te przeciwstawne siły kształtują dystrybucję dóbr, gdyż ma to kluczowe znaczenie dla badaczy i ustawodawców zainteresowanych problemem globalnej sprawiedliwości w XXI wieku”, mówi Iñaki Permanyer, główny badacz projektu. Ustalenia zespołu badaczy już zostały wykorzystane w pracach Programu Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP), w tym w Raporcie o Rozwoju Społecznym (2019).
Subnarodowy wskaźnik rozwoju społecznego
Pomimo wielu zalet wskaźnik rozwoju społecznego nie oddaje różnic w zakresie dochodów, zdrowia i edukacji w poszczególnych krajach. Z tego też powodu zespół EQUALIZE pomógł w opracowaniu subnarodowego wskaźnika rozwoju społecznego (SHDI), zawierającego indeksy dla ponad 1 600 regionów w 160 krajach. „Umożliwiając ustawodawcom badanie globalnych zmian społeczno-ekonomicznych na niespotykanym dotąd poziomie szczegółowości, nasz nowy wskaźnik SHDI może zwiększyć skuteczność wysiłków związanych z monitorowaniem postępów, w tym realizację celów zrównoważonego rozwoju”, dodaje Permanyer. Analiza wskaźnika prowadzona w ramach projektu pokazała, że różnice w dochodzie, zdrowiu i edukacji są szczególnie jaskrawe w krajach nisko i średnio rozwiniętych, w których mieszka 70 % populacji świata, oraz mniej wyraźne w krajach najbardziej rozwiniętych. Zespół ustalił ponadto, że podczas gdy w krajach nisko rozwiniętych wysoki wskaźnik nierówności SDHI wynika z nierównego dostępu do edukacji, w krajach wysoko rozwiniętych nierówności dotyczą głównie różnicy w dochodach.
Wskaźniki dobrostanu – zdrowie i edukacja
Posługując się danymi jednostkowymi ze spisów ludności oraz wynikami badań gospodarstw domowych z całego świata, badacze przyglądali się różnicom w dostępie do edukacji i luce w dostępie do edukacji w zależności od płci na przestrzeni czasu, dokumentując trendy obserwowane na całym świecie w latach 1950–2010 (z prognozą do 2040 roku). Z ich ustaleń wynika, że jeszcze na przełomie XX i XXI wieku zmienna poziomu wykształcenia wśród mężczyzn była zwykle wyższa niż wśród kobiet. Po roku 2000 dystrybucja charakteryzowała się takim samym stopniem rozproszenia. „Obecnie największe zróżnicowanie w dostępie do edukacji w krajach o wysokim i średnim dochodzie dotyczy kobiet, które są zwykle lepiej wykształcone niż mężczyźni”, wyjaśnia Permanyer. W kontekście zdrowia zespół projektu EQUALIZE przeprowadził badania porównujące nierówności w zakresie średniego trwania życia i długości życia w różnych krajach i grupach społeczno-ekonomicznych od 1950 roku. Wyniki pokazały, że różnice w zakresie zdrowia pomiędzy grupami zwykle zwiększały się z czasem, przy czym w grupach o niższym statusie społeczno-ekonomicznym niepewność dotycząca wieku, w którym następował zgon, była większa (w szczególności wśród mężczyzn).
W kierunku zrównoważonego rozwoju
Zespół projektu EQUALIZE miał do swojej dyspozycji dane subnarodowe z całego świata. Czerpiąc z różnych źródeł danych, takich jak badania gospodarstw domowych, badacze mogli obrać międzynarodową perspektywę porównawczą. „Strategia »Europa 2020« miała na celu promowanie zrównoważonego rozwoju w skali międzynarodowej. Z uwagi na fakt, że w naszych ustaleniach przyglądamy się różnicom w rozwoju społeczno-ekonomicznym w ramach jednego państwa i pomiędzy państwami, możemy pomóc w zaprojektowaniu polityk bardziej spójnych terytorialnie”, przekonuje Permanyer. „Ponadto zgłębienie dynamiki zmian demograficznych na poziomie jednostkowym, takich jak wpływ samotnego rodzicielstwa na nierówności w obszarze dochodów, może pomóc w zmniejszaniu tych nierówności”. Badacze pracują aktualnie nad opracowaniem związanych z płcią globalnych wskaźników rozwoju społeczno-ekonomicznego, takich jak edukacja, zdrowie i standard życia, na poziomie subnarodowym w celu zbadania różnic społeczno-ekonomicznych na niespotykanym dotąd poziomie szczegółowości.
Słowa kluczowe
EQUALIZE, równość społeczna, nierówność, demografia, ubóstwo, społeczno-ekonomiczny, status, zdrowie, edukacja, rodzina, płeć
