Nowa mapa drogowa infrastruktur badawczych zaprezentowana w Wersalu
Nauki o środowisku i biologia zdominowały listę 10 obiektów badawczych, które właśnie zostały dodane do Europejskiej Mapy Drogowej Infrastruktur Badawczych. Dnia 9 grudnia w Wersalu, Francja, na konferencji nt. Europejskich Infrastruktur Badawczych zaprezentowano drugie wydanie mapy drogowej opracowanej przez Europejskie Forum Strategii ds. Infrastruktur Badawczych (ESFRI). Nowe dodatki do mapy drogowej obejmują aktualizację systemu radarowego wykorzystywanego do badania procesów zachodzących w atmosferze, obiekt do obserwacji arktycznych o ogromnym znaczeniu dla pogłębienia wiedzy o globalnych zmianach środowiskowych i sieć lokalizacji do badania alternatywnego podejścia do zatrzymywania i magazynowania węgla. W biologii i medycynie nowe pozycje na mapie drogowej obejmują zagrożenie pandemią z powodu nowej lub rozpoznanej już choroby zakaźnej oraz zapotrzebowanie na lepsze technologie obrazowania dla zastosowań biologicznych i medycznych. W innych dziedzinach, nowo otwarta platforma monitorująca między innymi zapewni naukowcom działającym w przedsiębiorstwach i na uczelniach, dostęp do zasobów umożliwiających opracowywanie małych, bioaktywnych molekuł. Dla materiałoznawców dodano do listy tylko jeden nowy obiekt: Europejskie Laboratorium Pól Magnetycznych, które ma pomóc naukowcom europejskim w badaniu stanu materii w możliwie najsilniejszych polach magnetycznych. Mapa drogowa obejmuje obecnie 44 projekty (zrezygnowano z jednego spośród pierwotnych 35 - EROHS (Europejskie obserwatorium zasobów dla nauk społecznych i humanistycznych) - ponieważ nazbyt zazębiał się z innymi inicjatywami). Nasuwa się więc pytanie, w jaki sposób zostaną zebrane środki na sfinansowanie tych ambitnych projektów w świetle obecnego kryzysu ekonomicznego. Prelegenci biorący udział w sesji otwierającej byli zgodni w swoim przekonaniu, że teraz bardziej niż kiedykolwiek inwestycje badawcze w ogóle, a w infrastruktury badawcze w szczególe, są nieodzowne, by stymulować wzrost gospodarczy. "Teraz, kiedy musimy się zmierzyć z trudnościami gospodarczymi, wzrasta bardziej niż kiedykolwiek znaczenie optymalizacji dostępnego finansowania drożejących, złożonych infrastruktur badawczych" - zauważył Janez Potocnik, Europejski Komisarz ds. Nauki i Badań. Valérie Pécresse, francuska Minister ds. Szkolnictwa Wyższego i Badań, określiła infrastruktury badawcze jako "broń przeciwko kryzysowi gospodarczemu". Pomimo niedawnego załamania gospodarczego poczyniono postęp w wielu infrastrukturach przewidzianych w pierwszej edycji mapy drogowej: wiele z nich już jest w trakcie budowy lub uzyskały potrzebne pozwolenia i środki finansowe. Wśród zaawansowanych projektów znajduje się Europejski Ośrodek Synchrotronu Atomowego, Ośrodek Badań Antyprotonowych i Jonowych oraz Europejski Ośrodek Rentgenowskiego Lasera na swobodnych elektronach. Postęp w realizacji kolejnych 11 jest satysfakcjonujący, pomimo faktu, że nie uzyskano jeszcze pozwoleń i środków finansowych. W wielu przypadkach środki finansowe na etapy przygotowawcze infrastruktur pochodzić będą z unijnego Siódmego Programu Ramowego (7PR). Na szczeblu krajowym około 16 krajów europejskich opublikowało swoje własne mapy drogowe lub jest w trakcie ich opracowywania bądź aktualizacji. Zgodnie z ustaleniami ESFRI większość z tych map drogowych obejmuje różne europejskie priorytety, natomiast mniejsze projekty krajowe odpowiadają priorytetom poszczególnych krajów. Ponieważ publikacja ostatniego wydania mapy drogowej miała miejsce w 2006 r., ESFRI kładzie coraz większy nacisk na infrastruktury elektroniczne we wszystkich zatwierdzonych przez siebie projektach. "W niektórych dziedzinach naukowcy nie są przyzwyczajeni do udostępniania wszystkim swoich nie do końca opracowanych danych" - powiedział Carlo Rizzuto, przewodniczący ESFRI serwisowi CORDIS News. Innym zagadnieniem podniesionym w czasie konferencji było rozmieszczenie geograficzne infrastruktur. "Działania ESFRI nie powinny prowadzić do nadmiernego skupienia geograficznego infrastruktur badawczych" - zauważyła Pécresse. Tymczasem jednym z największych wyzwań stających przed infrastrukturami jest brak ram prawnych do stworzenia organizacji paneuropejskiej. Komisja Europejska przedstawiła w okresie letnim ramy prawne, których założenia zostały w większości przyjęte przez unijnych ministrów ds. badań naukowych. Jednakże nadal nie ma porozumienia, co do kwestii ewentualnego zwolnienia tych infrastruktur z podatku VAT (podatku od towarów i usług). Rozwiązanie tego problemu będzie musiała znaleźć zbliżająca się Czeska Prezydencja UE. Komisarz Potocnik przestrzegł ministrów, by nie opóźniać przyjęcia ram prawnych. "Jeżeli nie będziemy w stanie wyzwolić infrastruktur badawczych z więzi podatkowo-prawnych, spadnie na nas odpowiedzialność za opóźnienie mapy drogowej ESFRI o całe lata" - zauważył. "Nie wolno nam trwonić potencjału, jaki posiadamy by zająć wiodącą pozycję w badaniach naukowych."
Kraje
Francja