ELI szykuje się do uruchomienia infrastruktury laserowej
Czy intensywna wiązka laserowa może rozerwać fotony na pary elektron-pozytron? W ramach projektu ELI (Extreme light infrastructure), który uzyskał 6 mln EUR z tematu "Infrastruktury" Siódmego Programu Ramowego (7PR) UE, podjęto starania, aby rzucić więcej światła na tę palącą kwestię. Partnerzy projektu postanowili uczynić z ELI pierwszą infrastrukturę, która zbliży się do tej granicy - osiągając wiązkę laserową o mocy, której rząd wielkości będzie ponad sześć razy większy niż w dostępnych obecnie laserach. Do 2010 roku 15 partnerów z 13 państw członkowskich UE pracować będzie nad infrastrukturą generującą wiązki laserowe o intensywności przewyższającej ponad 1.000 razy wartości osiągane na dzień dzisiejszy. Przewodniczący rumuńskiej Państwowej Komisji ds. Badań Naukowych (ANCS) zapowiedział, że infrastruktura powstanie na terenie Rumunii. Marius Enachescu powiedział reporterom, że Rumunia odegra kluczową rolę w budowie europejskiej infrastruktury - kompleksu wysokoenergetycznych laserów i akceleratorów cząstek - na południowy-wschód od stolicy kraju, Bukaresztu. "Dzięki temu projektowi Rumunia znajdzie się na mapie obiektów europejskich" - zauważył dr Enachescu. "Do Rumunii będą przyjeżdżać naukowcy z całego świata, co w istotny sposób wpłynie pozytywnie na wizerunek kraju i lokalny przemysł." Instytut Fizyki przy Czeskiej Akademii Nauk, jako partner, jest odpowiedzialny za wygenerowanie wiązek laserowych o dużej intensywności, natomiast Węgierska Akademia Nauk stawia czoła fizyce attosekundowej. Dr Enachescu podkreślił, że energia laserowa osiągnie skalę petawatów (1 kwadrylion watów) i heksawatów. Skonstruowanie takiego lasera będzie "drugą rewolucją laserową w medycynie, po pierwszej, która wprowadziła laser na salę operacyjną" - powiedział. Zdaniem naukowców, infrastruktura będzie w stanie wyemitować energię w mgnieniu oka. Zasadniczo miarą czasu będą attosekundy (1 attosekunda to jedna trylionowa sekundy), co da energię przewyższającą ponad 10.000 razy energię produkowaną przez wszystkie generatory wiązek laserowych na świecie. Dr Enachescu podkreślił, że nowa i udoskonalona infrastruktura umożliwi badanie obszarów obecnie niedostępnych, takich jak interakcja laser-materia na najwyższym poziomie intensywności, na którym postulaty teorii względności mogą okazać się niewystarczające oraz pozwoli na prowadzenie badań naukowych w zakresie dynamiki elektronów w atomach, molekułach, plazmie i ciałach stałych, aż po stworzenie pary cząstka-antyczastka w próżni. W projekcie ELI główny nacisk kładzie się na stworzenie multidyscyplinarnej platformy ze specjalistycznymi wiązkami światła laserowego, cząstek lub promieniowania na potrzeby wielu dziedzin naukowych, w tym badań jądrowych oraz badań nad atomami, cząstkami, kosmologią i grawitacją, jak również badań z zakresu nauk społecznych. Wyniki projektu przyniosą korzyści również naukom o środowisku, naukom przyrodniczym, materiałoznawstwu i nanotechnologii. Projekt ELI posłuży także do promowania transferu technologii, edukacji i szkoleń. Wyniki tego projektu wspomogą również prace nad małymi akceleratorami cząstek, podobnymi do dostępnych obecnie dużych akceleratorów. Ponadto znajdą one zastosowanie w terapiach nowotworowych czy procesie skracania żywotności odpadów radioaktywnych z milionów lat do kilkudziesięciu minut. Wśród pozostałych partnerów projektu ELI znalazł się Uniwersytet Sofijski (Bułgaria), laboratorium Prague Asterix Laser System (Czechy), SOLEIL (Francja), Politechnika Kreteńska (Grecja), Centrum Badań Laserowych (Litwa), Instytut Optyki Kwantowej im. Maxa Plancka (Niemcy), Instytut Optoelektroniki Wojskowej Akademii Technicznej (Polska) oraz Uniwersytet w Peczu (Węgry).