Jak historia energetyki jądrowej może wpłynąć na jej przyszłość
Różne grupy społeczne od zawsze wykazują ambiwalentny stosunek do energii jądrowej: ujarzmienie atomu było zarazem jednym z największych, ale i najbardziej kontrowersyjnych naukowych przełomów w historii ludzkości. Zacznijmy jednak od początku. Jakie wydarzenia wywołały zmianę w postrzeganiu atomu i jak ta historia może pomóc nam w kształtowaniu bieżącej debaty na temat przyszłych źródeł energii? Finansowany ze środków UE projekt HoNESt (History of Nuclear Energy and Society) stanowi ważną naukową próbę udzielenia odpowiedzi na te pytania i jednocześnie podkreśla ich zależność od kontekstu. Konsorcjum zastosowało podejście interdyscyplinarne do prześledzenia historii energetyki jądrowej oraz jej postrzeganie przez społeczeństwa obywatelskie w 20 krajach europejskich od 1945 roku; zastosowało narzędzia z zakresu nauk społecznych do przeanalizowania punktów widzenia i praktyki zaangażowania; oraz wykonało badania dotyczące zaangażowania zainteresowanych stron, aby poznać zasady udanej interakcji ze społeczeństwem. Dzieląc się swoimi spostrzeżeniami z przemysłem, stowarzyszeniami, decydentami i przedstawicielami społeczeństwa obywatelskiego, konsorcjum podjęło próbę usprawnienia procesów podejmowania decyzji w sprawie przyszłych polityk energetycznych. Energetyka jądrowa: sprawa zasadniczo polityczna „Być może jednym z najbardziej odkrywczych aspektów naszego badania jest niezwykła trudność, jaką zgłasza większość stron zainteresowanych, dotycząca komunikowania złożoności problemów energetyki jądrowej”, mówi koordynator projektu prof. Albert Presas z Pompeu Fabra University. I dodaje: „To przekłada się na radykalizację dyskursu i punktów widzenia oraz niechęć niektórych aktorów z sektora energii jądrowej do uwzględnienia roli, jaką społeczeństwa odgrywają w rozwoju energetyki jądrowej. Należy jednak pamiętać, że energetyka jądrowa jest problemem nie tyle technicznym czy ekonomicznym, ile politycznym”. Innymi słowy, sposób postrzegania tego zagadnienia przez społeczeństwo ma znaczenie, a ten zmieniał się zarówno na poziomie krajowym, jak i ogólnoeuropejskim w reakcji na czynniki środowiskowe, społeczne, polityczne i historyczne. Bagatelizując te opinie i uznając za zbyt emocjonalne, sektor popełnia wielki błąd. Weźmy konkretny przykład wybuchu nastrojów antyamerykańskich na skutek wojny wietnamskiej. Masowe protesty ludzi młodych i tworzenie się ruchów antykapitalistycznych odegrały istotną rolę w narastaniu obaw związanych z energetyką jądrową, które miały niewiele wspólnego z faktami. Tymczasem, jak tłumaczy prof. Presas: „Emocje nie wytrzymują siły argumentów. Aktywiści sprzeciwiający się rozwojowi energetyki jądrowej stopniowo posiedli obszerną wiedzę techniczną i naukową, nierzadko od naukowców amerykańskich o krytycznym stosunku do energii jądrowej, którą zaczęli szerzyć na całym świecie”. Różnice w sposobie postrzegania energii jądrowej w poszczególnych krajach europejskich wynikają głównie z historii każdego kraju oraz poziomu zaufania do instytucji rządowych i publicznych. Obecność energetyki jądrowej w debacie na temat miksu energetycznego Teraz, kiedy projekt dobiegł końca, prof. Presas wyraża nadzieję, że strony zainteresowane, w tym Euratom i podmioty odpowiedzialne za transformację energetyczną na poziomie krajowym i europejskim, wezmą sobie to wszystko do serca. „Transformacja energetyczna poniesie porażkę w społeczeństwach demokratycznych, jeżeli głosy wszystkich grup, których ten problem dotyka, nie zostaną wysłuchane”, przekonuje uczony. „Metodologia i wyniki projektu HoNESt mogą pomóc stronom zainteresowanym w określeniu skutecznych sposobów prowadzenia dialogu i zbudować fundament pod nowe porozumienie oparte na komunikowaniu społeczeństwu problemów związanych z energetyką jądrową i nowymi źródłami energii”. Tymczasem konsorcjum HoNESt nie ustaje w prowadzeniu międzydyscyplinarnych rozważań nad problemami energetyki, koncentrując się jednocześnie na innych sektorach, dla których takie rozważania mogą być istotne. Prof. Presas zamierza również zbadać, jaki wpływ mogą mieć doświadczenia historyczne związane z energetyką jądrową i społeczeństwem na planowanie transformacji w kierunku nowych paradygmatów energetycznych. „Spodziewam się kilku niespodzianek”, nieskromnie przyznaje uczony.
Słowa kluczowe
HoNESt, historia, energetyka jądrowa, energia jądrowa, opinie, debata, energia przyszłości, społeczeństwo obywatelskie, sposób postrzegania, radykalizacja, emocjonalny, Euratom
