Dwa mechanizmy zapobiegania możliwemu kryzysowi UGW
ADEMU (A Dynamic Economic and Monetary Union) zajmuje się szerokim spektrum problemów: jak zapewnić długotrwałą stabilizację europejskiej unii gospodarczej i walutowej (UGW), jak najlepiej tworzyć mechanizmy chroniące przed wstrząsami gospodarczymi oraz jak zarządzać współzależnością w strefie euro. W zaledwie trzy lata zespoły badawcze w ramach projektu udokumentowały wady UGW i opracowały innowacyjne rozwiązania w przełomowym momencie dla historii UE. Nie da się ukryć, że ostatnie trzy lata były trudne. Na ten czas przypada opublikowanie sprawozdania pięciu przewodniczących na temat planu działania UGW, Brexit, zamknięcie banków w Grecji oraz zakończenie kierowanego przez EMS programu pomocy finansowej, jak również powstanie eurosceptycznych partii w kilku państwach członkowskich. Sytuacje te, wraz ze środkami zapobiegawczymi wdrożonymi przez UE, stanowiły cenny materiał badawczy. „Kryzysy w XXI wieku to ważna lekcja ucząca, że czynniki walutowe, podatkowe, finansowe i społeczne wchodzą ze sobą w interakcje w zaawansowanych, różnorodnych społeczeństwach, a w przypadku strefy euro – w unii walutowej. Podważają one istniejące teorie i zapewniają nowe dane”, mówi Ramon Marimon, profesor ekonomii Europejskiego Instytutu Uniwersyteckiego oraz koordynator ADEMU. Ważnym elementem pracy zespołu ADEMU jest pomoc w objaśnianiu takich interakcji. Poprzednie prace albo polegały na badaniu tych czynników osobno, albo nie uwzględniały różnorodnego wewnętrznego charakteru czynników makroekonomicznych. Umożliwiło to zespołowi lepsze zrozumienie, w jaki sposób kryzys finansowy może zmienić się w recesję społeczno-gospodarczą, jak również poznanie przyczyn i skutków kryzysów związanych z długiem państwowym. Celem ostatecznym była pomoc w opracowaniu bardziej odpornych strategii politycznych i instytucji. Oczekuje się, że dwie główne propozycje w ramach projektu – utworzenie Europejskiego Funduszu Stabilności (European Stability Fund, ESF) dla UGW oraz systemu europejskiego ubezpieczenia od bezrobocia (European Unemployment Insurance System, EUIS) dla strefy euro – pomogą uniknąć nowego kryzysu. „Obie te propozycje można wdrożyć w obecnej sytuacji bez konieczności uzyskania większej konwergencji w UE czy wprowadzenia zmian w Traktatach UE. Zwiększą one stopień dzielenia się ryzykiem bez konieczności przenoszenia takiego ryzyka na stałe na jeden kraj”, wyjaśnia prof. Marimon. EUIS zastępuje istniejące systemy ubezpieczenia od bezrobocia i zapewnia większą spójność europejskiemu rynkowi pracy. Z kolei ESF godzi ze sobą dwa zasadniczo sprzeczne poglądy: wymóg większego dzielenia się ryzykiem w UE oraz pogląd, że takie dzielenie się ryzykiem jest kontrproduktywne w świetle nieodpowiedniej krajowej polityki fiskalnej oraz nadzoru nad bankami – czynników stwarzających te ryzyka. Taka umowa długoterminowa wesprze wdrożenie antycyklicznej polityki fiskalnej, pomoże radzić sobie z poważnymi kryzysami, a także ułatwi stawienie czoła odziedziczonemu długowi i konieczności tworzenia bezpiecznych zasobów w strefie euro. Według prof. Marimona są to cztery główne problemy, z którymi obecnie boryka się UGW. „Nasze prace umożliwiły nam wskazanie tych pierwotnych przyczyn sekwencji ekspansja-kryzys-recesja”, stwierdza prof. Marimon. „Pierwsze zjawisko ma miejsce, gdy ekspansja wzrostowa ma słabe podstawy lub prowadzi do poważnego zachwiania równowagi. Drugie można zaobserwować, jeśli nie wdrożono odpowiedniej antycyklicznej polityki fiskalnej, zaś trzecie – wpływ oczekiwań – może prowadzić do licznych zastojów i recesji społeczno-gospodarczych, czego można by uniknąć, gdyby wdrożono odpowiednią politykę”. Zasadniczo ADEMU pokazuje niektóre polityczne impasy spowalniające rozwój UGW oraz podkreśla, w jaki sposób można sobie z nimi poradzić dzięki odpowiedniej polityce i strukturze instytucjonalnej. Oferuje strefie euro kierunek działania, który powinien zainspirować decydentów z UE w nadchodzących latach.
Słowa kluczowe
ADEMU, kryzys gospodarczy, UGW, sprawozdanie pięciu przewodniczących, Europejski Fundusz Stabilności, system europejskiego ubezpieczenia od bezrobocia
