Szukanie równowagi pomiędzy ochroną przyrody a równością społeczną
Skutkiem presji wywieranej m.in. przez zmiany klimatu, wzrost populacji i zanieczyszczenie, jest gwałtowny globalny spadek różnorodności biologicznej. Ponieważ odpowiednio i wydajnie zarządzane obszary chronione są sprawdzoną metodą ochrony siedlisk i populacji gatunków, wiele rządów pracuje nad zatrzymaniem utraty różnorodności biologicznej poprzez rozszerzanie obszarów chronionych. W rzeczywistości wiele krajów zobowiązało się do realizacji celu dotyczącego różnorodności biologicznej z Aichi (cel z Aichi 11), który zakłada objęcie ochroną co najmniej 17% obszarów lądowych i śródlądowych oraz 10% obszarów przybrzeżnych i morskich do 2020 r. Zgodnie z tymi celami rządy pracują nad rozszerzeniem obszarów chronionych, takich jak Wielka Rafa Koralowa w Australii, Park Narodowy Banff w Kanadzie, Tablas de Daimiel w Hiszpanii oraz Tsavo East w Kenii. Jednak aby odnieść sukces, wysiłki na rzecz ochrony przyrody muszą być zgodne z zasadami równości, czyli konieczne jest zachowanie równowagi między ochroną przyrody a ochroną dobrobytu lokalnych społeczności. „Obszary chronione z pewnością nie powinny szkodzić lokalnym grupom interesariuszy, którzy ponoszą nieproporcjonalnie wysokie koszty związane z ochroną różnorodności biologicznej, podczas gdy wiele korzyści przypada na innych beneficjentów w szerszej skali”, mówi dr Noelia Zafra-Calvo, badacz z zespołu finansowanego ze środków UE projektu TRECQUITY. Według dr Zafry-Calvo jednym z wyzwań, które uniemożliwiają osiągnięcie tej równowagi, jest niezdolność do oceny wielowymiarowych kwestii dotyczących równości społecznej na obszarach chronionych w skali globalnej. Tak było przynajmniej do teraz. Dzięki projektowi TRECQUITY obrońcy przyrody mają teraz dostęp do innowacyjnego podejścia umożliwiającego analizę wielu wymiarów sprawiedliwości społecznej w działaniach związanych z ochroną środowiska. Obejmuje to: uznawanie (prawa, tożsamości kulturowe i systemy wiedzy tradycyjnej), procedury (odpowiedzialność, dostęp do wymiaru sprawiedliwości i udział w decyzjach, przejrzystość) i dystrybucję (obciążenia i podział korzyści). „Zaproponowaliśmy 10 kryteriów wielowymiarowego kapitału społecznego, które można łatwo ocenić na podstawie 10 wskaźników poprzez przeprowadzenie prostego badania w dowolnym chronionym obszarze na całym świecie”, wyjaśnia dr Zafra-Calvo. Nowe podejście metodologiczne Naukowcy z zespołu projektu TRECQUE skupili się na nierozwiązanym dotąd naukowym pytaniu: „jak wyglądają światowe postępy w realizacji społecznego i politycznego celu zapewnienia równości społecznej na obszarach chronionych?”. „Nasza ocena pomogła w osiągnięciu wspólnego zrozumienia ułatwiającego integrację obecnych multidyscyplinarnych podejść do oceny równości społecznej w ochronie przyrody”, dodaje dr Zafra-Calvo. Rezultatem projektu było stworzenie całkowicie nowego podejścia metodologicznego oraz opracowanie dodatkowego zbioru danych do administrowania badaniem. „Razem wyniki te stanowią pierwszy wkład w śledzenie naszych postępów w osiąganiu równości społecznej w interwencjach na rzecz ochrony przyrody, co jest niezbędne do wspierania krytycznych decyzji i działań”, mówi dr Zafra-Calvo. Pierwszy krok Podejście opracowane w ramach projektu TRECQUITY jest tylko pierwszym krokiem do pogłębienia naszej wiedzy na temat związku między sprawiedliwością społeczną a konserwacją obszarów chronionych. „Następnie możemy wykorzystać to zrozumienie w globalnych procesach decyzyjnych, aby zagwarantować sprawiedliwe zarządzanie obszarami chronionymi, np. poprzez wyznaczenie dalszych celów związanych z różnorodnością biologiczną”, mówi dr Zafra-Calvo. „Wraz z naszym podejściem, które można łatwo wdrożyć jako krótką ankietę przeprowadzoną przez kilka podmiotów zaangażowanych w zarządzanie obszarami chronionymi, powinniśmy podjąć ukierunkowane działania w zakresie zarządzania w celu pilnego rozwiązania kwestii nierówności społecznych w każdym z obszarów chronionych na świecie”. Jednak, jak twierdzi dr Zafra-Calvo, wymagałoby to połączenia ankiety takiej jak ta opracowana w ramach projektu TRECQUITY z bardziej otwartym, długoterminowym i wielopodmiotowym podejściem, umożliwiającym bardziej szczegółowy opis statusu każdego obszaru chronionego pod kątem równości społecznej.
Słowa kluczowe
TRECKQUITY, Unia Europejska UE, ochrona przyrody, obszary chronione, równość społeczna
