Obrazy dotyczące migracji jako odbicie etosu regionalnego i narodowego
Migracja na całym świecie przybiera na sile, zmieniając tożsamość regionalną i sposób postrzegania „inności” przez lokalną ludność. Zrozumienie tego, jak miejscowi postrzegają migrantów i jaki wpływ na to ma ich własny status jako innych we własnym kraju, może pomóc w walce z antyspołecznymi tendencjami, takimi jak rasizm i ksenofobia. Zjawisko migracji od wielu lat jest przedmiotem dogłębnych badań ankietowych oraz dialogów społecznych. Nieco inne podejście przyjął zespół projektu STREAM, finansowanego w ramach programu działań „Maria Skłodowska-Curie”, który postanowił wykorzystać obrazy do zbadania wzajemnych relacji między innością a etosem narodowym.
Obrazy migracji skłaniające do refleksji
Faktem jest, że obraz może zastąpić nawet tysiąc słów, ale jak twierdzi stypendystka projektu Myriam Lamrani, wykorzystanie obrazów stało się wyjątkowym impulsem do refleksji i rozmowy. Lamrani dodaje: „Użycie obrazów stało się przyczynkiem do rozmów, które przebiegałyby zupełnie inaczej, gdyby toczyły się wokół pytań. Swoboda odkrywania znaczenia obrazów i angażowania się w dialog dała mi nadzieję na to, że obraz może stać się potężnym narzędziem na potrzeby przeciwdziałania rasizmowi i innym formom uprzedzeń”. Wybrane przedstawienia graficzne zostały zaczerpnięte z wielu różnych źródeł – wśród nich znalazły się prywatne zdjęcia i filmy, a także fotografie prasowe i obrazy historyczne. Większość materiałów przedstawiała historie dotyczące migracji, podkreślając trudności, z jakimi boryka się wielu migrantów. „Było to doświadczenie podobne do przeglądania postów w mediach społecznościowych, gdzie widzi się zarówno piękno, jak i zło tego świata, z tym że w spowolnionym tempie, które umożliwiało refleksję nad tym, jakie uczucia wyzwalają w nas oglądane obrazy”, zaznacza Lamrani.
Kreta i Oaxaca: szlaki migracyjne i wewnętrzna inność
Do udziału w projekcie zaproszono małe grupy osób, z których większość była wcześniej zaangażowana w badania wykorzystujące obrazy lub związana ze sztukami wizualnymi w Oaxaca (Meksyk) i na Krecie (Grecja). Na tych obszarach etos regionalny stanowi część tożsamości narodowej, choć pozostaje od niej odrębny. W ten sposób staje się przykładem tożsamości opartej na „wewnętrznej inności”, która potencjalnie wpływa na to, w jaki sposób ci mieszkańcy postrzegają migrantów. Zarówno Oaxaca, jak i Kreta znajdują się na szlakach migracyjnych osób, które w poszukiwaniu lepszych perspektyw przemieszczają się z krajów globalnego Południa w kierunku globalnej Północy. W tych regionach osiedlają się również bardziej zamożni migranci, na przykład cyfrowi nomadzi czy emeryci z innych krajów, głównie z globalnej Północy. Lamrani odkryła, że na tych obszarach lokalne postawy wobec migrantów różniły się w zależności od ich statusu społecznego. W obu krajach wielu mieszkańców negatywnie postrzegało ubogich migrantów z globalnego Południa, a strach przed „obcymi” był powszechny. Mieszkańcy miasta Oaxaca postrzegali migrantów z określonych krajów Ameryki Łacińskiej w sposób stereotypowy – jako przestępców. Z kolei na Krecie powszechne negatywne nastawienie do islamu powodowało łączenie muzułmańskich migrantów z ekstremizmem religijnym. Z drugiej strony, większość miejscowej ludności postrzegała cyfrowych nomadów i zamożniejszych emerytów bardziej jako uciążliwych sąsiadów, których należy tolerować z uwagi na ich wkład ekonomiczny. Mimo że widziano w nich wsparcie lokalnej gospodarki, nie ignorowano również faktu, że ich obecność wpływa na wzrost kosztów życia.
Nadzieja na zmianę etosu
Projekt STREAM zaoferował Lamrani wiele możliwości, z których mogła skorzystać jako naukowiec na wczesnym etapie kariery – miała okazję zaprezentować swoją pracę na kilku renomowanych uczelniach, w tym na Uniwersytecie Harvarda, Panteion, McGilla i Oksfordzkim. Oprócz tego, że Lamrani mogła dzielić się swoimi wynikami za pośrednictwem podcastu, udział w projekcie pomógł jej w zdobyciu umiejętności pisania wniosków o grant, a także w rozwijaniu talentów w dziedzinie fotografii i filmu. W planach Lamrani jest również wydanie książki poświęconej inicjatywie STREAM, w której uwzględni niektóre obrazy wykorzystane w projekcie w połączeniu z odpowiedziami jego uczestników. Ma ona nadzieję, że odpowiednie wykorzystanie obrazów pomoże w kształtowaniu pozytywnego postrzegania migracji w społeczeństwie.
Słowa kluczowe
STREAM, obrazy, inność, etos narodowy, migracja, migranci, Meksyk, Grecja
