Ocena społecznego wpływu maszyn posiadających inteligencję emocjonalną
Technologia może pomóc nam w rozwiązywaniu istotnych kwestii społecznych, takich jak samotność. Przykład stanowią wyposażone w inteligencję emocjonalną roboty, które są coraz częściej wykorzystywane w japońskich domach. Zainspirowany tymi innowacjami zespół projektu EMTECH, wspieranego przez Europejską Radę ds. Badań Naukowych, postanowił rzucić nowe światło na wzajemne oddziaływania między kulturą, robotyką i społeczeństwem. „Często dialog między naukami humanistycznymi a robotyką nie istnieje”, twierdzi koordynatorka projektu EMTECH Elena Giannoulis z Wolnego Uniwersytetu Berlińskiego w Niemczech. „Chciałam sprawdzić, czego możemy się dowiedzieć zarówno o ludzkich emocjach, jak i ludzkiej zdolności tworzenia więzi afektywnych za pomocą nowych technologii”.
Emocjonalnie świadome maszyny a tradycyjna kultura
Projekt miał na celu lepsze zrozumienie sposobu wbudowywania koncepcji emocji w nowe technologie, a także wpływu, jaki „emocjonalne” maszyny mogą wywierać na samopoczucie człowieka. „Skupiłam się nie tyle na maszynach, co na ludziach – ich pragnieniach, nadziejach i obawach”, mówi Giannoulis. Projekt powstał z myślą o zebraniu danych na temat wpływu wrażliwych emocjonalnie maszyn, które można spotkać w japońskich domach. Zespołowi, w skład którego weszli eksperci z dziedziny nauk humanistycznych, społecznych i technicznych, udało się udokumentować trwającą obecnie transformację technologiczną. „Przyjrzeliśmy się z bliska temu, jak wyposażone w inteligencję emocjonalną oprogramowanie nie tylko odtwarza tradycyjne sposoby tworzenia więzi, ale w rzeczywistości przekształca je poprzez proponowanie nowych strategii radzenia sobie ze stresem, samotnością czy depresją”, dodaje Giannoulis. W tym celu przeprowadzono długofalowe badania z udziałem rodzin korzystających z emocjonalnych robotów towarzyszących. Wyniki tych badań zostały opublikowane w kilku recenzowanych czasopismach, a także udostępnione podczas konferencji, których zadaniem było zachęcenie do dalszego dialogu. Wizyty w europejskich i japońskich laboratoriach specjalizujących się w robotyce również stały się cennym źródłem informacji na temat najnowszych osiągnięć.
Ucieleśnienie stereotypowych męskich fantazji
Istotnym odkryciem dokonanym w ramach projektu był fakt, że technologie emocjonalne nie są tak skuteczne, jak sugerują ich producenci. „Nasze badania pokazują, że maszyny nie wypełniają wielu obiecywanych funkcji, takich jak zrozumienie ludzkich emocji czy pełnienie roli życiowego partnera”, podkreśla Giannoulis. Ponadto uczeni ustalili, że producenci nie wykorzystali okazji do przezwyciężenia istniejących stereotypów dotyczących płci i wyjścia poza myślenie w kategoriach kobieta-mężczyzna. „Wręcz przeciwnie, stereotypy dotyczące płci są nie tylko powielane, ale też wzmacniane”, zauważa Giannoulis. „Wynika to zarówno z »kobiecego« wizerunku żeńskich robotów spotykanych w anime, które są przedstawiane przez pryzmat ich seksualności, jak i ze studiów przypadków dotyczących inteligentnych emocjonalnie maszyn. Często są one ucieleśnieniem stereotypowych męskich fantazji o młodej, uroczej i uległej dziewczynie, która nazywa swojego męskiego właściciela »panem«”.
Słabość jako budulec silnych więzi emocjonalnych
Giannoulis uważa, że projekt EMTECH pomógł zwrócić uwagę na społeczną odpowiedzialność sektora robotyki. „Ludzie są manipulowani przez technologie emocjonalne”, zauważa. „Każdy, kto korzysta z tych maszyn, powinien mieć tego świadomość”. Inny ważny wniosek z tych badań wskazuje, że technologia nie jest tak zaawansowana, jak obiecywano. Niemniej jedną z ciekawostek jest fakt, że roboty celowo wyposażone w ograniczenia (słabości) poznawcze, motoryczne lub fizyczne pozwalają na budowanie szczególnie silnych więzi emocjonalnych z ludźmi. Giannoulis zamierza obrać właśnie ten kierunek badań, a obecnie pracuje nad książką na temat nowych technologii i kulturowych narracji dotyczących słabości. „Zadziwiające jest dla mnie to, że twórcy robotów stworzyli maszyny przypominające ludzi, ignorując fakt, że ludzie cechują się różnymi słabościami”, dodaje. „Ludzie są bardziej skłonni do utożsamiania się ze słabymi maszynami, niż z robotami bez skazy”.
Słowa kluczowe
EMTECH, Japończycy, roboty, kultura, społeczeństwo, płeć, robotyka emocjonalna
