Konflikt międzygrupowy z nowej perspektywy
Sądząc po nagłówkach w mediach, ludzie wokół nas są pełni złych intencji. „Historia jest pełna przykładów walki między różnymi grupami ludzi, a ten negatywny wzorzec jest powielany do dnia dzisiejszego”, mówi Carsten De Dreu, profesor Uniwersytetu w Groningen. Ale czy takie zachowanie wynika z faktu, że „zaprogramowano” nas, by nie lubić „obcych”, czy może winne są zupełnie inne czynniki? „Człowiek ma też niezwykłą zdolność do wykazywania się troską o innych, chęcią niesienia pomocy oraz empatią wobec potrzebujących – i zazwyczaj niechęcią do zadawania krzywdy innym osobom”, dodaje De Dreu. „Jak więc pogodzić tę zdolność do opieki z wszechobecną tendencją do walki?” Dzięki wsparciu finansowanego ze środków UE projektu ATTACK De Dreu postanowił wyjaśnić ten paradoks.
Procesy i naciski stojące za konfliktem międzygrupowym
Jak wyjaśnia De Dreu, mimo że badania z zakresu nauk behawioralnych przyczyniły się do lepszego zrozumienia zjawiska konfliktu międzygrupowego, przedmiotem zainteresowania naukowców były wyłącznie mikroprocesy zachodzące wewnątrz skonfliktowanych grup oraz pomiędzy nimi. Tym, co do tej pory ignorowano, są oddziaływania na poziomie makro, które mogą prowadzić do powstawania konfliktów, wśród których wymienia się szereg presji, takich jak zmiana klimatu lub niedobór zasobów. „Naszym celem było zbadanie, czy presje w skali makro wiążą się z procesami zachodzącymi na poziomie mikro, główny nacisk kładąc na sprawdzenie, czy te pierwsze są wyzwalaczem drugich, nieuchronnie prowadząc do wybuchu konfliktu międzygrupowego”, wyjaśnia De Dreu.
Rola stresu związanego z pojemnością środowiska
Początkowo zespół projektu zaproponował hipotezę dotyczącą stresu związanego z pojemnością środowiska (ang. carrying-capacity stress, CCS) – doświadczanego przez grupę, gdy zaczyna brakować zasobów niezbędnych do funkcjonowania – jako brakujące ogniwo między presją makro a procesami na poziomie mikro. „CCS jest funkcją presji na poziomie makro i ma potencjał tworzenia konfliktu międzygrupowego, gdyż na poziomie mikro wpływa na motywację jednostki do budowania zdolności bojowej grupy”, podkreśla De Dreu.
Od konfliktu międzygrupowego do współpracy
Naukowcy postanowili przetestować swoją hipotezę, wychodząc od teorii gier, na podstawie której opracowali serię doświadczeń laboratoryjnych dotyczących nie tylko kultur Zachodu, ale również pozostałych tradycji. W ten sposób odkryli, że stres związany z pojemnością środowiska jest nową, a zatem jeszcze nierozpoznaną przyczyną konfliktów między różnorodnymi grupami ludzi – jednak nie w sposób, w jaki można by przypuszczać. Okazało się bowiem, że CCS nie sprawia, że ludzie zaczynają źle traktować osoby z zewnątrz, ale że zaczynają większą opieką otaczać członków ich własnej grupy lub wspólnoty. W związku z tym agresywne ataki na „obcych” jawią się jako sposób na poprawę sytuacji członków grupy. „W przeciwieństwie do tego, co my i inni uczeni przed nami często zakładaliśmy, okazuje się, że jednostki nie są z natury negatywnie nastawione do osób spoza danego kręgu”, zauważa De Dreu. „Liczy się kontekst, więc zapewnienie jednostkom nie tylko możliwości agresywnego działania wobec osób z zewnątrz, ale również korzystnych dla nich opcji może pomóc rozładować napięcia między grupami i nakierować je na działania oparte na współpracy”.
Nowy paradygmat w postrzeganiu konfliktu międzygrupowego
Przyjmując interdyscyplinarne podejście do nauk behawioralnych – obejmujące dziedziny takie jak psychologia społeczna i polityczna, ekonomia eksperymentalna i neuronauka poznawcza – zespół projektu ATTACK przyczynił się do zmiany postrzegania zjawiska konfliktu międzygrupowego. „Dzięki wprowadzeniu potencjalnego nowego paradygmatu w postrzeganiu i badaniu stosunków międzygrupowych nasza praca może otworzyć możliwości w zakresie nowych metod wpływania na niektóre konflikty, zapobiegania im i ich rozwiązywania, ponieważ jest to kwestia, która niezmiennie powoduje wiele cierpienia”, podsumowuje De Dreu. Uczeni skupieni wokół tego projektu, realizowanego dzięki wsparciu Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych, pracują obecnie nad rozszerzeniem zakresu swoich badań, analizując na przykład, w jaki sposób CCS może wpływać na współpracę międzygrupową.
Słowa kluczowe
ATTACK, konflikt międzygrupowy, nauki behawioralne, konflikt, zmiana klimatu, niedobór zasobów, stres związany z pojemnością środowiska
