Skip to main content
European Commission logo
polski polski
CORDIS - Wyniki badań wspieranych przez UE
CORDIS
CORDIS Web 30th anniversary CORDIS Web 30th anniversary

Article Category

Article available in the following languages:

Dlaczego ludzie uważają, że mają rację, nawet jeśli są w błędzie?

Naukowcy wyjaśniają, z czego bierze się fałszywe przekonanie o własnej racji i znajomości wszystkich faktów, choć mamy dowody, że jest inaczej.

Jedną ze słynnych maksym przypisywanych Sokratesowi jest stwierdzenie „Wiem, że nic nie wiem!” Jeśli wierzyć opowieściom, wygłosił ją na długo przed tradycją rodzinnych spotkań przy wspólnym stole i rozmów w miejscach pracy. Pozostaje zadać jedno pytanie - czemu jesteśmy przekonani o własnej racji, choć nie dysponujemy wszystkimi informacjami? Dlaczego nie bierzemy pod uwagę, że może istnieć inna odpowiedź lub inny punkt widzenia na daną sytuację? Zespół amerykańskich badaczy uważa, że odpowiedzią na te pytania są powszechne błędy poznawcze. Osoby przekonane o własnej racji i utrzymujące, że to inni są w błędzie, mogą doświadczać iluzji adekwatności informacji. Wyniki badania zostały opublikowane na łamach czasopisma naukowego „PLOS ONE”.

Wszystkowiedzący

„Odkryliśmy, że ludzie na ogół nie zastanawiają się nad tym, czy jest więcej informacji pomocnych w podjęciu bardziej świadomej decyzji”, twierdzi Angus Fletcher, współautor badania i profesor języka angielskiego na Uniwersytecie Stanowym Ohio, którego wypowiedź została przytoczona w informacji prasowej. „Jeśli tylko posiadane informacje układają się w pewną spójną całość, większość osób uzna, że brzmią całkiem sensownie i uzna je za wystarczające”. W ramach przeprowadzonego za pośrednictwem Internetu badania badacze podzielili 1 261 respondentów ze Stanów Zjednoczonych na trzy grupy. Następnie każda grupa zapoznała się z przedstawionym artykułem na temat fikcyjnej szkoły, w której uczniowie nie mają dostępu do czystej wody. Artykuł przedstawiony jednej z grup zawierał wyłącznie argumenty przemawiające za koniecznością połączenia szkoły z inną jednostką, która mogła zapewnić odpowiednią ilość wody. Artykuł przedstawiony kolejnej grupie zawierał wyłącznie argumenty przeciwko temu rozwiązaniu. Trzecia grupa otrzymała tekst obejmujący wszystkie argumenty za i przeciw obu rozwiązaniom. Badacze ustalili, że choć respondenci w dwóch grupach otrzymali wyłącznie argumenty przemawiające za lub przeciw połączeniu szkół, byli przekonani, że dysponują wystarczającą ilością informacji, aby podjąć na ich podstawie świadomą decyzję. Co więcej, byli przekonani, że inni też podjęliby taką samą decyzję.

Prawda nas wyzwoli

„Respondenci dysponujący zaledwie połową informacji byli w rzeczywistości bardziej pewni swojej decyzji o konieczności podzielenia lub rozdzielenia szkół niż osoby, które dysponowały kompletem argumentów”, twierdzi Fletcher. „Co więcej, byli zupełnie przekonani, że podejmują słuszną decyzję, choć nie dysponowali pełnym zestawem informacji”. Badacz zaleca, by przed zajęciem jakiegokolwiek stanowiska lub podjęciem jakiejkolwiek decyzji zawsze upewnić się, że dysponujemy pełnym obrazem danej sytuacji. „W ramach tego badania odkryliśmy tendencję ludzi do domyślnego zakładania, że posiadają wiedzę na temat wszystkich istotnych faktów - nawet jeśli tak nie jest”, wyjaśnia Fletcher. „Gdy się z kimś nie zgadzamy, pierwszym odruchem powinno być upewnienie się, czy nie umknęło nam coś, co pozwoliłoby lepiej zrozumieć poglądy i postawę drugiej osoby. To jedyny sposób na uporanie się z iluzją adekwatności informacji”.

Słowa kluczowe

prawda, fałsz, błąd poznawczy, decyzja, opinia, informacja, iluzja adekwatności informacji