Jesteśmy nie tylko tym, co jemy
Jedzenie to nie tylko towar i źródło składników odżywczych. W miastach Europy jest też istotnym czynnikiem społecznym. „Osoby spożywające jedzenie są nie tylko konsumentami, ale aktorami społecznym. Jedzenie stanowi w tym wypadku ważny element spajający społeczności, a na nasze wybory żywieniowe wpływa nasza wiara, płeć, wiek, dochody, rodzina i szereg innych czynników społeczno-kulturowych”, wyjaśnia Cristina Grasseni, wykładowczyni antropologii kulturowej na Uniwersytecie w Lejdzie. Niestety, większość strategii związanych z żywnością ignoruje społeczne aspekty jedzenia, stosując uniwersalne podejście, przystosowane do wielu zróżnicowanych podniebień. To właśnie na tym obszarze skupia się zespół finansowanego ze środków Unii Europejskiej projektu FOOD CITIZENS. Dzięki wsparciu Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych jego zespół mógł skoncentrować się na opisaniu zróżnicowanych sposobów uczestnictwa mieszkańców w różnych rodzajach miejskich sieci żywnościowych. „Zakwestionowaliśmy uniwersalne stereotypy dotyczące dzielenia się żywnością i podjęliśmy próbę wykorzystania analizy społecznej w celu lepszego zrozumienia miejskich systemów żywnościowych”, dodaje Grasseni, która pełniła rolę głównej badaczki w ramach projektu.
Badanie zróżnicowanych stylów uczestnictwa społecznego w procesie pozyskiwania żywności
Zespół, w którego skład weszło dwoje naukowców ze stopniem doktora, troje doktorantów i dwoje asystentów badawczych, badał różne style uczestnictwa społecznego w lokalnych i zbiorowych sposobach pozyskiwania żywności. W pierwszej kolejności badacze dokonali kompleksowego przeglądu literatury na temat roli solidarności, różnorodności, umiejętności i skali w obszarze antropologii żywności. Następnie wzięli udział w specjalnym szkoleniu dotyczącym wykorzystania metod audiowizualnych połączonym z seminariami tematycznymi, które przygotowały doktorantów do pracy w terenie. Badania terenowe odbyły się w Gdańsku, Rotterdamie i Turynie. Poszczególne miasta zostały wybrane ze względu na ich potencjalne znaczenie w kontekście regionalnym dla inicjatyw społecznych związanych z pozyskiwaniem żywności, krótkimi łańcuchami żywnościowymi i zarządzaniem żywnością. „W każdym z tych miast przyjrzeliśmy się, w jaki sposób sieci zbiorowego zaopatrzenia w żywność zajmują się zagadnieniem żywności, kładąc szczególny nacisk na odpowiednie kompetencje, solidarność oraz ich działalność w ramach zróżnicowanych społeczności”, wyjaśnia Grasseni.
Założenia i skutki zbiorowej produkcji, dystrybucji i konsumpcji żywności
W ramach trwających przez 17 miesięcy badań naukowcy uważnie obserwowali wybrane miasta, wykonując także jakościowe analizy, przeprowadzając pogłębione wywiady, wykorzystując mapowanie, badania dokumentów i spotykając się z grupami fokusowymi. Wyniki tych prac zostały zestawione i przedstawione w ujęciu synoptycznym i komparatystycznym przy pomocy wyjątkowej interaktywnej platformy. Platforma i-doc pozwala na analizę oraz zaprezentowanie zróżnicowanych sposobów interakcji mieszkańców z żywnością w różnych kontekstach europejskich. „Zestawiając 50 studiów przypadków, platforma pokazuje założenia oraz skutki zbiorowych form produkcji, dystrybucji i konsumpcji żywności w trzech europejskich miastach, a także w innych kontekstach”, zauważa Grasseni. „Dzięki temu poprawia nasze możliwości w zakresie przewidywania, prognozowania oraz dokumentowania miejskich systemów żywnościowych, umożliwiając nam wyjście poza stereotypy »inteligentnych« lub »zdrowych« wyborów oraz »włączenia społecznego«”.
Udział w procesie pozyskiwania żywności
W ramach zorganizowanej w ramach projektu szkoły metodycznej, zespół zaprezentował rezultaty badań grupie dziewięciu przyszłych magistrantów i doktorantów. Badacze przedstawili także metodyki opracowane w ramach projektu, dzięki czemu kolejni badacze zajmujący się etnografią będą mogli rozwijać działania wypracowane w czasie jego realizacji. „Dzięki przeprowadzonym badaniom i wykonanej pracy, różnorodność i kultura Europy są teraz uwzględnione w procesie pozyskiwania żywności”, podsumowuje Grasseni.
Słowa kluczowe
FOOD CITIZENS, różnorodność, kultura, miejskie sieci żywnościowe, miejski system żywnościowy, żywność, zaopatrzenie w żywność, zbiorowa produkcja żywności