Badanie czynników wpływających na różnorodność biologiczną Arktyki
Proces globalnego ocieplenia wpływa w znaczący sposób na różnorodność biologiczną i klimat w Arktyce. Skutki tych zmian dotkną miejscowej ludności, wywołując poważne reperkusje społeczno-gospodarcze i niosąc za sobą długotrwałe konsekwencje. Skupieni wokół projektu CHARTER naukowcy gromadzą zasoby wiedzy na temat zmian dotyczących różnorodności biologicznej Arktyki i systemów społeczno-ekologicznych, aby umożliwić lokalnym społecznościom przystosowanie się do tych zmian w większym niż dotychczas stopniu. Celem projektu jest rozwój wiedzy dotyczącej szeregu obszarów, wśród których można wymienić między innymi zmiany w roślinności, bilans energetyczny i zmianę klimatu w czasie, wpływ zmian w różnorodności biologicznej na społeczności tubylcze i lokalne, a także szczegółowy wpływ obiegu węgla i albedo na modelowanie Arktyki i opracowanie nowych strategii wsparcia z myślą o lokalnych społecznościach. „Włączenie czynników społeczno-ekologicznych i gospodarczych do procesu modelowania regionów Arktyki jest trudnym zadaniem, choć naszym zdaniem osiągamy postępy w tym obszarze”, zauważa Bruce Forbes, badacz Centrum Arktycznego przy Uniwersytecie Lapońskim i koordynator projektu CHARTER.
Badania terenowe i nauka obywatelska
Projekt CHARTER, którego realizacja została zaplanowana do 2025 roku, łączy 21 instytucji badawczych w dziewięciu krajach, które realizują zróżnicowane badania terenowe o różnych porach roku z udziałem zawodowych badaczy, partnerów lokalnych, społeczności rdzennych oraz naukowców-wolontariuszy. Inwazja Federacji Rosyjskiej na terytorium Ukrainy wymusiła zawieszenie badań oraz współpracy z rosyjskimi ośrodkami. Członkowie społeczności lokalnych pomagali w gromadzeniu próbek śniegu na potrzeby badań, a także w mapowaniu pastwisk reniferów w różnych skalach. Brali także udział w warsztatach partycypacyjnych, podczas których pracownicy zatrudnieni w regionie, w tym pasterze i rybacy, dyskutowali o najważniejszych ich zdaniem problemach, które pojawią się w nadchodzących dziesięcioleciach. Opracowany przez badaczy model pozwala na analizę zmian, które mogą nastąpić do 2050 roku. Uwzględnia klimatyczne pętle sprzężenia zwrotnego wynikające ze zmian albedo powierzchni, czyli współczynnika odbicia światła słonecznego z powrotem do atmosfery od lądu, śniegu oraz roślinności. W ramach prac badacze wykorzystali także techniki teledetekcji do badania zmian dotyczących roślinności na pastwiskach reniferów od Fennoskandii po zachodnią Syberię.
Multidyscyplinarne i wielokulturowe badania naukowe
Prace multidyscyplinarnego konsorcjum badawczego zaowocowały opracowaniem szeregu recenzowanych publikacji na wysokim poziomie, które wzbudziły szerokie zainteresowanie społeczności naukowej. Kolejnym istotnym osiągnięciem zespołu jest nawiązanie współpracy z przedstawicielami społeczności lokalnych i rdzennych, a także zaproszenie rdzennych badaczy (zwłaszcza Lapończyków i Nieńców) do zespołu badawczego. Badacze zorganizowali również wydarzenie poświęcone strategii ochrony różnorodności biologicznej w Arktyce, które odbyło się w Brukseli w 2022 roku. Sukces tego wydarzenia sprawił, że obecnie planowana jest jego kolejna edycja, która odbędzie się w ramach Europejskiego Tygodnia Nauki o Regionach Polarnych w Kopenhadze w pierwszym tygodniu września 2024 roku. Konsorcjum projektu dokłada wszelkich starań, aby propagować wyniki przeprowadzonych badań dzięki metodom naukowym i wystawienniczym, wśród których można wymienić StoryMaps, a także docierać do decydentów.
Wiedza rdzennych mieszkańców
Jednym z kluczowych obszarów zainteresowania badaczy jest utrzymanie różnorodności biologicznej ekosystemów Arktyki i północnych obszarów borealnych w perspektywie długoterminowej, gdyż stanowią one źródło utrzymania rdzennej ludności (Lapończyków i Nieńców) oraz między innymi Finów, którzy wypasają tam renifery, polują na zwierzynę i łowią ryby. Jednym z największych wyzwań dla systemów społeczno-ekologicznych Nieńców jest katastrofalnie wysoka śmiertelność reniferów hodowlanych, spowodowana coraz większą intensywnością i częstotliwością opadów deszczu spadającego na zaśnieżone tereny. :Ze względu na to, że nasze badania skupiają się na oddziaływaniach między arktycznymi źródłami utrzymania, różnorodnością biologiczną i klimatem, najlepszymi ekspertami w tej dziedzinie są przedstawiciele społeczności lokalnych i rdzenni mieszkańcy, którzy korzystali z nich przez wieki lub tysiąclecia”, wyjaśnia Forbes. „Ustalenie strategii zwiększania odporności oraz sposobów na przystosowanie się do skutków zmiany klimatu wymaga współpracy z mieszkańcami ukierunkowanej na wypracowanie planów badań i ustalenie priorytetów”, dodaje.
Słowa kluczowe
CHARTER, biegun, Arktyka, różnorodność biologiczna, roślinność, rdzenni mieszkańcy, naukowcy, wiedza, publikacje
