Wspieranie współpracy badawczej w regionie Arktyki
Wpływ zmiany klimatu jest odczuwalny na całym świecie, jednak jej najbardziej widoczne przejawy obserwujemy w Arktyce, gdzie klimat ociepla się trzy razy szybciej niż średnia globalna. Ta przyspieszona zmiana ma bezprecedensowe i nieprzewidywalne konsekwencje, a ze względu na wzajemnie powiązane cyrkulacje atmosferyczne i oceaniczne skutki te są odczuwalne na całym świecie. „Arktyka jest regionem o wyjątkowym ponadnarodowym charakterze, w przypadku którego zmiany przynoszą globalne skutki, a rozwiązania wymagają podjęcia międzynarodowej współpracy”, mówi Margareta Johansson, profesor nadzwyczajna geografii fizycznej i nauki o ekosystemach na Uniwersytecie w Lund w Szwecji. Korzystając ze wsparcia projektu INTERACT, Johansson kieruje działaniami mającymi na celu ułatwienie takiej międzynarodowej współpracy.
Łączenie zasobów
Projekt ma na celu budowanie potencjału w zakresie badań i monitorowania całego obszaru Arktyki, a także sąsiednich regionów wysokogórskich i borealnych. Oferuje dostęp do sieci 74 naziemnych stacji badawczych zlokalizowanych w większości krajów na terenie Arktyki, a także w północnej Europie, północnych obszarach górskich i obszarach subarktycznych. „Arktyka to rozległy i słabo zaludniony region, w związku z czym obserwowanie zachodzących tam zmian środowiskowych stanowi wyzwanie”, wyjaśnia Johansson. „Zamierzamy sprostać temu wyzwaniu, zapewniając naukowcom najnowocześniejszy sprzęt i zaplecze, którego potrzebują, aby podjąć wspólne działania służące identyfikacji tych zmian, ich zrozumieniu, przewidywaniu i reagowaniu na nie”. Do tej pory za pośrednictwem sieci INTERACT wspólne badania przeprowadziło ponad 1 000 naukowców z całego świata. Jednym z rezultatów tych badań jest odkrycie nowego gatunku trzmiela. Pozostałe inicjatywy finansowane w ramach projektu koncentrowały się między innymi na ocenie wykorzystania radaru i teledetekcji, badaniu dynamiki gazów cieplarnianych na obszarze subarktycznym, sprawdzaniu, w jaki sposób pokrywa śnieżna izoluje gleby pokryte wieczną zmarzliną, a także badaniu wpływu zmiany klimatu na rdzenną ludność. Jedną z unikalnych cech sieci jest ponadnarodowy dostęp do wspólnej puli środków, dzięki czemu kierownicy stacji mogą zwrócić niewykorzystane przez siebie środki, które mogą być następnie wykorzystane przez inne stacje o większym zapotrzebowaniu. „To dobry przykład tego, jak wszyscy nasi partnerzy pomagają sobie nawzajem i nie koncentrują się na indywidualnych korzyściach, ale raczej na dobru ogółu”, zauważa Johansson.
Wspólne wyniki
Głównym celem projektu INTERACT jest zapewnienie, by tego typu badania nie były prowadzone w odosobnieniu. Dlatego też oprócz umożliwiania współpracy samych ośrodków badawczych projekt ułatwia też udostępnianie danych i wyników za pośrednictwem portalu danych. Partnerzy projektu INTERACT regularnie publikują również artykuły na temat wyzwań społecznych w rejonie Arktyki będących przedmiotem aktualnej debaty, jak na przykład ekstremalne zjawiska pogodowe, turystyka arktyczna czy ograniczenie zużycia tworzyw sztucznych i zmniejszenie zanieczyszczenia nimi Arktyki. Co więcej, dzięki ustanowieniu forum kierowników stacji badawczych projekt pozwala na rozwijanie współpracy między stacjami badawczymi w ramach społeczności skupionej wokół zaawansowanych infrastruktur, co owocuje wymianą najlepszych praktyk. Pomaga również tworzyć połączenia między tymi zaawansowanymi infrastrukturami a społecznościami naukowymi i powiązanymi branżami, a także lokalnymi społecznościami i infrastrukturami badawczymi w innych regionach. Chcąc zadbać o to, by ten duch międzynarodowej współpracy przetrwał nawet po zakończeniu realizacji projektu, jego partnerzy założyli stowarzyszenie non-profit, którego zadaniem jest zapewnienie długofalowej działalności sieci. „Rola projektu INTERACT jako fundamentu pod przyszłe badania i programy monitorowania lądowej części Arktyki oraz przyległych obszarów wysokogórskich i borealnych zyskała uznanie na arenie międzynarodowej, więc mamy nadzieję, że dostęp do oferowanych możliwości będzie w przyszłości możliwy również za pośrednictwem stowarzyszenia non-profit”, podsumowuje Johansson.
Słowa kluczowe
INTERACT, Arktyka, naukowcy, zmiana klimatu, stacje badawcze, teledetekcja, ludność rdzenna, ekstremalne zjawiska pogodowe, zużycie tworzyw sztucznych
