Antropologiczne i statystyczne podejście do zagadnienia różnorodności religijnej
Fale migracji przyczyniają się do zwiększenia różnorodności wśród społeczności zamieszkujących miasta na całym świecie, a zwłaszcza w Unii Europejskiej. Zrozumienie wpływu różnorodności na proces kształtowania tożsamości jest kluczowym zadaniem dla nowoczesnych instytucji politycznych. W ramach projektu RELCAPETOWN, realizowanego dzięki wsparciu działania „Maria Skłodowska-Curie”, badacze przeanalizowali dane ze spisów powszechnych oraz szereg innych materiałów w celu spojrzenia na Kapsztad jako studium przypadku opartego na koncepcji superróżnorodności pochodzącej z dyskursu antropologicznego.
Spojrzenie przez pryzmat superróżnorodności
Koncepcję superróżnorodności zaproponował po raz pierwszy w 2007 roku Steven Vertovec. Dzięki wyjściu poza ramy szerokich kategorii, takich jak pochodzenie etniczne, a także ukazaniu specyficznych różnic w społecznościach imigrantów, model superróżnorodności pozwala na bardziej zniuansowane zrozumienie tożsamości. Dla przykładu, imigranci przebywający w danym miejscu i dzielący pochodzenie etniczne mogą być legalnymi rezydentami, nieudokumentowanymi imigrantami, uchodźcami lub osobami ubiegającymi się o azyl. Wszystkie te czynniki wpływają na tożsamość jednostek i społeczności, wraz z wieloma innymi uwarunkowaniami socjologicznymi. Carmelo Russo, stypendysta działania „Maria Skłodowska-Curie”, zastosował ramy oparte na koncepcji superróżnorodności do badania różnorodności religijnej w Republice Południowej Afryki. Jak stwierdza badacz: „Celem badań było zastosowanie kryterium przynależności wyznaniowej i przestrzegania zasad wiary w celu sporządzenia mapy religijnego krajobrazu RPA i Kapsztadu, a także uwzględnienie innych wskaźników wynikających z danych pochodzących ze spisu powszechnego, takich jak grupy ludności, modele migracji, średni roczny dochód gospodarstwa domowego i poziom wykształcenia”.
Kapsztadzkie studium przypadku
Szczególną uwagą otaczano dotychczas imigrację ludności afrykańskiej do europejskich miast, lecz nie zwracano uwagi na schematy imigracji wewnątrz Afryki. Kapsztad jest idealnym studium przypadku ze względu na fakt, że kolejne fale imigracji po zakończeniu apartheidu w 1994 roku doprowadziły do powstania bardzo zróżnicowanego miasta. Dzięki dostępności bogactwa danych statystycznych, Russo uznał Kapsztad jako studium przypadku pozwalające na realizację dalszych badań antropologicznych oraz wyciągania wniosków. W tym celu Russo przeanalizował różnorodne dane statystyczne, w tym dane statystyczne uzyskane w ramach spisów powszechnych przeprowadzonych w Republice Południowej Afryki w latach 2001 i 2011, wyniki badania społeczności z 2016 roku oraz dane dotyczące liczby ludności i gospodarstw domowych w Kapsztadzie z podziałem na jednostki samorządu terytorialnego w latach 2001 i 2011. Ponadto prace objęły dane ilościowe w formie rozmów z interesariuszami, a także badanie witryny internetowej Cape Town Interfaith Initiative – kapsztadzkiej inicjatywy związanej z różnorodnością wyznań.
Skupienie na różnorodności wyznań
Choć koncepcja superróżnorodności cieszy się dużym zainteresowaniem naukowców, w badaniach antropologicznych brakuje zainteresowania superróżnorodnością wyznaniową. Z tego powodu prace w ramach projektu RELCAPETOWN skupiały się na trzech okręgach Kapsztadu, czyli obszarach o określonych granicach geograficznych, składających się z ograniczonej liczby sąsiadujących ze sobą okręgów. Badacz wybrał okręgi 15, 16 i 20 ze względu na dużą liczbę miejsc kultu religijnego uczęszczanych przez nowych i osiadłych migrantów. Prace w ramach projektu opierały się na doświadczeniach z zastosowania modelu superróżnorodności przez naukowców z Niemiec i Włoch w ramach inicjatywy zrealizowanej w 2016 roku i łączyły praktykę religijną z kontekstem przestrzennym. Badacze Becci, Burchard i Giorda określili trzy rodzaje strategii przestrzennych – utrzymywanie miejsca, tworzenie miejsca i poszukiwanie miejsca. Stosując to podejście do społeczności w Kapsztadzie, Russo rozbudowuje dyskurs dotyczący budowania miejsca o kontekst religijnej superróżnorodności. Opowieść o tym, jak przestrzenie religijne rozwijają się, zmieniają i współistnieją, stanowi ważny element rozwoju tożsamości w dynamicznych społecznościach. Z tego powodu projekt RELCAPETOWN jest ważny z punktu widzenia Europy. Jak twierdzi Russo: „Projekt może pozytywnie wpłynąć na społeczeństwa europejskie, ponieważ uwidacznia różne zagadnienia związane z migracją, odsuwając na bok niebezpieczeństwa wynikające ze stereotypizacji”.
Słowa kluczowe
RELCAPETOWN, różnorodność religijna, migracja, Kapsztad, antropologia, superróżnorodność, koncepcja superróżnorodności