Czy ryzyko otyłości i opóźnienia rozwoju mózgu u chłopców jest wyższe niż u dziewczynek?
Nowe badanie wspierane przez finansowane ze środków UE projekty HELIX i ATHLETE wykazało, że ryzyko otyłości i opóźnienia rozwoju neurologicznego może różnić się pomiędzy płciami w zależności od narażenia na niektóre czynniki środowiskowe podczas ciąży. W opublikowanym na łamach czasopisma „BMC Medicine” badaniu rozpoznano środowisko łączące cztery poziomy narażenia, które chronią dziewczynki przed tymi stanami. Na potrzeby badania naukowcy przeanalizowali dane pochodzące od ponad 1 000 dzieci objętych projektem HELIX. W jego ramach badano związek między otyłością a narażeniem na 93 różne czynniki w czasie ciąży, związanych ze środowiskiem miejskim, substancjami chemicznymi oraz społeczeństwem i stylem życia, aby sprawdzić, czy niektóre z nich chroniły dziewczęta w większym stopniu niż chłopców. Badacze przeanalizowali również dane kliniczne, neuropsychologiczne i metylacyjne dotyczące dzieci w wieku 5–11 lat, aby ocenić, czy te narażenia prenatalne mają związek ze zmianami epigenetycznymi – modyfikacjami DNA, które regulują włączanie lub wyłączanie genów. W zakresie epigenetyki skupiono się na metylacji DNA, zachodzącej w organizmie reakcji chemicznej, w ramach której mała cząsteczka zwana grupą metylową dodawana jest do DNA i która odgrywa kluczową rolę w prawidłowym rozwoju człowieka.
Znaczenie środowiska
Zespół badawczy zaklasyfikował dzieci do dwóch różnych środowisk narażenia, które oznaczono E1 i E0. Grupa E1 obejmowała połączenie poziomów narażenia, które znacznie obniżało ryzyko otyłości u dziewcząt w porównaniu z chłopcami, zaś E0 – połączenie innych poziomów narażenia. Zespół zbadał także, czy między grupami E0 i E1 różnił się również związek między płcią a opóźnieniem rozwoju neurologicznego. Jak czytamy w opracowaniu, grupę E1 określano na podstawie połączenia niskiego spożycia nabiału, poziomu kotyniny we krwi typowo występującego u osób niepalących oraz niskiego bogactwa obiektów i obecności terenów zielonych w dzielnicach, które zamieszkiwały ciężarne matki. Analiza interakcji płci ze środowiskiem na otyłość u dzieci pozwoliła na określenie E1 jako środowiska prenatalnego, które zapewniało dziewczętom znacznie większą ochronę przed otyłością niż chłopcom w wieku przedszkolnym. „Przynależność do grupy E1 wiązała się również z niższym ryzykiem opóźnienia rozwoju neurologicznego u dziewcząt, czego dowiodły testy neuropsychologiczne inteligencji niewerbalnej [...] i pamięci roboczej”, piszą autorzy. „Podsumowując, dziewczęta w dzieciństwie mogą być chronione przed otyłością, jeśli ich ciężarne matki spożywały umiarkowane ilości nabiału, zawartość kotyniny w ich organizmach była typowa dla osób niepalących i żyły w środowiskach o niskiej obfitości bogatych obiektów i w obecności terenów zielonych. Środowisko chroni również przed neurorozwojowym opóźnieniem inteligencji niewerbalnej i pamięci roboczej. Podczas gdy ochronę u płci żeńskiej mierzy się względem ryzyka u płci męskiej, przewyższa ona ryzyko otyłości u chłopców”, podsumowują naukowcy w swoim artykule. Badanie może pomóc w dalszych wysiłkach na rzecz zwiększenia świadomości społecznej na temat wpływu diety i palenia tytoniu w czasie ciąży na otyłość i rozwój neurologiczny. Projekt HELIX (The Human Early-Life Exposome – novel tools for integrating early-life environmental exposures and child health across Europe) zakończył się w 2017 roku. Projekt ATHLETE (Advancing Tools for Human Early Lifecourse Exposome Research and Translation) kończy się w grudniu 2024 roku. Więcej informacji: strona internetowa projektu ATHLETE
Słowa kluczowe
HELIX, ATHLETE, ciąża, otyłość, rozwój neurologiczny, prenatalny, chłopiec, dziewczynka, dziecko
