Rola sytuacji materialnej w podatności niektórych społeczności na brutalny ekstremizm
Literatura publikowana po zamachach z 11 września pomogła nam lepiej zrozumieć procesy radykalizacji i sposobu działania grup wspierających brutalny ekstremizm. Jednocześnie badania te nie pozwalają nam na uświadomienie sobie faktu, że większość ludzi nie ulega radykalizacji, nawet w obszarach stanowiących podatny grunt dla radykalnych idei. Te sprzyjające środowiska to obszary ubogie, o niskich wskaźnikach mobilności społecznej, co sprawia, że ich mieszkańcy tracą nadzieję na lepszą przyszłość.
Analiza podstaw odporności społeczności lokalnych
Zespół finansowanego przez UE projektu PREVEX przyjrzał się temu, dlaczego niektóre społeczności są bardziej narażone na brutalny ekstremizm, prowadząc badania empiryczne w terenie na Bałkanach Zachodnich, Bliskim Wschodzie, w Afryce Północnej i Sahelu. Wyniki tych badań wykazały, że nawet w najbardziej sprzyjających radykalizacji środowiskach na Bliskim Wschodzie lub w Sahelu większość ludzi jej nie ulega. Rezultaty te zostały w licznych opracowaniach będących owocem projektu, takich jak dokumenty robocze, raporty polityczne, dialogi z kluczowymi interesariuszami i podcasty. Zarówno jednostki, jak i społeczności lokalne okazały się bardzo odporne w obliczu brutalnych ekstremistycznych idei i grup. „To ustalenie niesie ze sobą istotne implikacje dla sposobu, w jaki postrzegamy i tworzymy polityki zapobiegania i przeciwdziałania brutalnemu ekstremizmowi, ponieważ ten wysoki poziom odporności społeczności lokalnej jest często pomijany i ignorowany zarówno w krajowym, jak i międzynarodowym podejściu do tego zagadnienia”, wyjaśnia kierownik projektu Morten Bøås, profesor i badacz w Norweskim Instytucie Spraw Międzynarodowych.
Wspieranie odporności społecznej
Zespół PREVEX przeprowadził studia przypadków dotyczące występowania i braku występowania brutalnego ekstremizmu, zebrał wyniki i dokonał porównań regionalnych. Innowacyjność tych badań polega przede wszystkim na silnym nacisku na brak występowania brutalnego ekstremizmu. Wynika to z faktu, że większość badań nad brutalnym ekstremizmem poszukuje odpowiedzi na pytanie, dlaczego niektórzy ludzie wkraczają na drogę przemocy, zamiast odpowiedzieć na odwrotne pytanie, mianowicie dlaczego ludzie żyjący w warunkach sprzyjających ekstremizmowi często decydują się nie angażować w przemoc polityczną. Z tego względu polityki zapobiegania i przeciwdziałania brutalnemu ekstremizmowi muszą uwzględniać wiedzę o tym, dlaczego jednostki i grupy opierają się takiemu wpływowi, nawet w sprzyjających przemocy warunkach. Partnerzy projektu ustalili, że lokalny opór przed radykalizacją wynikał z długiej, nieprzerwanej tradycji tolerancji religijnej i umiarkowania społecznego wspieranych przez tradycyjnych lub religijnych przywódców, którzy wydawali się godni zaufania i którzy sami byli stosunkowo umiarkowani w poglądach i nieskorumpowani. Liderzy ci muszą jednak również zapewniać coś, co ma istotne znaczenie dla lokalnej społeczności i co wzmacnia jej spójność. Gdy występują wszystkie te czynniki, powstaje „spoiwo” społeczne, które stanowi ważny mechanizm obrony przed radykalnymi ideami.
Nowe podejście do przyszłego zapobiegania i przeciwdziałania brutalnemu ekstremizmowi
Równie ważne ustalenie dotyczyło tego, że brutalne powstania ekstremistyczne rzadko kiedy biorą swój początek od przekonań religijnych. „Projekt PREVEX pozwolił zwrócić uwagę na kwestię pomijaną w badaniach nad występowaniem brutalnego ekstremizmu z ostatnich dwóch dekad. Chodzi o to, że większość ludzi nie ulega radykalizacji”, zauważa Bøås. „Nawet wśród osób przyłączających się do tych ruchów w charakterze szeregowych członków dla większości motywacją nie są przekonania religijne czy ideologiczne, lecz realna sytuacja materialna, w tym brak perspektyw, pracy i edukacji, lub też restrykcyjne podejście państwa do kwestii bezpieczeństwa”. Rezultaty projektu cieszą się niesłabnącym zainteresowaniem decydentów, polityków i naukowców. Bøås otrzymał zlecenie napisania trzech artykułów na temat radykalizacji i brutalnego ekstremizmu dla „Open Access Government”. To wpływowe czasopismo dociera do szerokiego grona decydentów i pracowników instytucji publicznych w Europie i Ameryce Północnej. Pierwszy z artykułów ukazał się w lutym tego roku. Kilku partnerów projektu skupiło się na badaniu wpływu mediów społecznościowych na narażone populacje w sprzyjających środowiskach. „Wiemy, że przedsiębiorcy o złych zamiarach próbują tego za pomocą sztucznej inteligencji i innych taktyk cybernetycznych, ale aby opracować polityki przeciwdziałania temu trendowi, musimy dokładniej ustalić, na ile silny jest ten efekt wzmacniający i kto jest na niego najbardziej podatny”, dodaje Bøås.
Słowa kluczowe
PREVEX, brutalny ekstremizm, sprzyjające środowisko, odporność, zapobieganie i przeciwdziałanie brutalnemu ekstremizmowi, radykalizacja postaw
