Empatyczne podejście do radykalizacji młodzieży w Europie
W ostatnich dziesięcioleciach znaleźliśmy się na historycznym skrzyżowaniu naznaczonym eskalacją napięć etniczno-kulturowych i religijnych w UE, dotkniętej dwoma poważnymi kryzysami, a mianowicie globalnym kryzysem finansowym i kryzysem uchodźczym. Finansowany przez ERBN projekt ISLAM-OPHOB-ISM skupił się na pojedynczej perspektywie w celu analizy czynników i procesów stojących za radykalizacją dwóch grup europejskiej młodzieży: osób urodzonych w UE, które wspierają ruchy określane jako skrajnie prawicowe, oraz tych pochodzenia migracyjnego identyfikujących się jako muzułmanie. W ramach 2 rund zaplanowanych na lata 2020 i 2021 zespół badawczy przeprowadził 307 wywiadów w 4 krajach europejskich: Belgii, Francji, Holandii i Niemczech. Rozmówcy urodzeni w tych krajach zostali wybrani ze średnich i dużych miast położonych z dala od obszaru metropolitalnego stolic (Aalst, Drezno, Gandawa, Lyon i Rotterdam), a rozmówcy identyfikujący się jako muzułmanie ze stolic (Amsterdam, Berlin, Bruksela i Paryż). „Punktem wyjścia projektu była problematyzacja neoliberalnej tendencji politycznej do kryminalizacji i patologizacji radykalizacji poprzez sprowadzenie tego pojęcia do ekstremizmu i terroryzmu” — wyjaśnia główny badacz Ayhan Kaya. „W przeciwieństwie do tej interpretacji wielu młodych ludzi jest podatnych na radykalizację niezwiązaną z przemocą, wynikającą z głębszego poszukiwania refleksyjnej świadomości” — przekonuje badacz podoktorancki Metin Koca.
Zrozumienie reakcyjnego radykalizmu
Zgodnie z ustaleniami projektu ISLAM-OPHOB-ISM osoby, które czują się zaniedbane, wykluczone, zmarginalizowane, wyobcowane i zapomniane, mogą przejawiać reakcyjną formę radykalizacji, która jest często wykorzystywana przez antysystemowe formacje polityczne i społeczne, takie jak prawicowe populistyczne partie i ruchy. Jednym z najbardziej zaskakujących wyników wydaje się być to, że dyskurs islamofobiczny występował znacznie rzadziej niż oczekiwano. Młodzi ludzie urodzeni w UE skupiali się głównie na społeczno-ekonomicznych, politycznych, przestrzennych i nostalgicznych formach deprywacji, których doświadczają w życiu codziennym. „Najskuteczniejszą strategią deradykalizacji byłoby stworzenie programów, które zmniejszyłyby gniew i niepokój spowodowane czynnikami marginalizującymi, takimi jak bezrobocie i dyskryminacja” — sugeruje badaczka podoktorancka Ayşe Benevento. Innym niezwykłym rezultatem było dostrzeżenie, jak bardzo wszyscy rozmówcy cenili sobie rozmowę o codziennym życiu i możliwość zakomunikowania badaczom trudności, których doświadczają. Te ostatnie są głównie związane z różnymi formami dyskryminacji intersekcjonalnej, etykietowaniem, ramowaniem, wykluczeniem, dyskryminacją, stygmatyzacją, nierównością i upokorzeniem. Obie grupy młodzieży doceniły możliwość podzielenia się uczuciami i doświadczaną dyskryminacją. To skłoniło badaczy do rozpoczęcia aktywnego słuchania poprzez stworzenie hashtagu #LendThemYourEars. Dzięki temu hashtagowi młodzi ludzie mogli dzielić się swoimi przemyśleniami i odczuciami z opinią publiczną za pośrednictwem konta projektu na Twitterze.
Ugruntowanie wyników badań dla skutecznego procesu deradykalizacji
W oparciu o bogaty zbiór publikacji opracowanych w ramach projektu, zespół przygotował zalecenia dotyczące polityki dla podmiotów takich jak UE, rządy krajowe, administracje lokalne i regionalne, organizacje pozarządowe, społeczeństwo obywatelskie i organy medialne. Jedną z najważniejszych przyczyn radykalizacji wśród grup młodzieżowych, zgodnie z ustaleniami projektu, jest fakt, że wiele podmiotów państwowych nie inwestuje już w tworzenie ośrodków kulturalnych, młodzieżowych i społecznych, w których młodzi ludzie mogliby wyrażać swój gniew, niepokój, frustrację i urazę poprzez estetyczne formy ekspresji, ani obiektów sportowych. Ponieważ radykalizacja ma charakter lokalny, centralne i lokalne podmioty państwowe oraz odpowiednie organizacje społeczeństwa obywatelskiego powinny priorytetowo traktować tworzenie tzw. „trzecich miejsc”, w których młodzi ludzie z różnych środowisk mogliby się ze sobą komunikować i inwestować w praktyki współpracy, współtworzenia, komunikacji, dialogu i aktywnego obywatelstwa. Istnieje zapotrzebowanie na kulturę popularną, sztukę, muzykę, taniec, performatywność i zajęcia sportowe, które łączyłyby młodych ludzi, wspierając wzajemną komunikację. Mogliby wówczas wyrażać swoje poczucie wyobcowania i strukturalnego „outsiderstwa” nie za pomocą destrukcyjnych środków, ale poprzez kreatywne formy, takie jak muzyka, taniec, graffiti, malarstwo i sport. W tym celu projekt ISLAM-OPHOB-ISM pragnie zaangażować organizacje społeczeństwa obywatelskiego, uniwersytety, szkoły i samorządy.
Słowa kluczowe
ISLAM-OPHOB-ISM, ekstremizm, dyskryminacja, radykalizacja młodzieży, skrajna prawica, deradykalizacja, młodzież muzułmańska, młodzież europejska, islamofobia