Walka z zagrożeniem populizmu: zalecenia dotyczące polityki i narzędzia edukacyjne
Populizm przejawia się w społeczeństwach w postaci specyficznej mentalności ludzi, jako styl komunikowania się zarówno przez obywateli, jak i działaczy politycznych oraz jako strategia polityczna reprezentowana przez populistycznych liderów i ruchy. Na scenie politycznej pojawiają się także ruchy populistyczne i ekstremistyczne, którym udaje się w pewnym stopniu zradykalizować dyskurs. „Mimo że populizm ma istotny potencjał demokratyczny, jego praktyka polityczna jest często niezgodna z normami i instytucjami demokracji liberalnej, dlatego stanowi on także potencjalne zagrożenie dla tej ostatniej”, zauważa Zsolt Boda, koordynator finansowanego przez UE projektu DEMOS. Aby lepiej zrozumieć populizm i odpowiedzieć na związane z nim wyzwania, zespół DEMOS badał zjawisko z wielu perspektyw i w ramach różnych dyscyplin przez pryzmat skuteczności demokratycznej. Jest to koncepcja wywodząca się z pojęcia skuteczności politycznej, która stanowi próbę uchwycenia subiektywnego nastawienia obywateli do polityki.
Demaskowanie populizmu: nowe wnioski
Po przeanalizowaniu 17 europejskich partii i ruchów populistycznych w różnych częściach kontynentu badacze skupieni wokół projektu DEMOS dowodzą, że choć wszystkie one wpisują się w standardowe ramy populizmu, we współczesnej Europie istnieje nie jeden, ale cztery typy populizmu. Są to partie radykalnie prawicowe, radykalnie lewicowe, nieliberalne (postkomunistyczne) partie populistyczne oraz antyestablishmentowi populiści i przedsiębiorcy polityczni. Dzięki zbadaniu populizmu na poziomie indywidualnym projekt dostarcza także dowodów, że emocja gniewu jest skutecznym czynnikiem predykcyjnym postaw populistycznych. „Udowodniliśmy jednak także, że siła postaw populistycznych jest łagodzona przez pewne kompetencje demokratyczne, zwłaszcza w przypadku osób, które mają silne wewnętrzne poczucie skuteczności”, podkreśla Boda. Zespół DEMOS stwierdził ponadto, że w krajobrazie medialnym obserwujemy proces normalizacji populizmu w przekazach informacyjnych oraz że nie ma narodowych odpowiedzi na zagrożenia populistyczne, które byłyby skuteczne wszędzie i zawsze. Inne wnioski z badania można znaleźć na stronie internetowej projektu DEMOS.
Jak zareagować na zagrożenie populizmu?
Biorąc pod uwagę utrzymujące się poparcie dla skrajnych partii populistycznych, radzenie sobie z wyzwaniem populizmu jest istotne dla zachowania stabilności liberalnych demokracji. W tym kontekście zespół DEMOS opracował model kształtowania polityki populistycznej, zalecenia polityczne i praktyczne narzędzia, które mają dostarczyć kluczowych wniosków i pomóc w przeciwdziałaniu zagrożeniu populistycznemu. Model koncepcyjny populistycznego kształtowania polityki został opracowany w trzech wymiarach: treści polityki, procedur polityki i dyskursów polityki. „Model spotkał się z pozytywnym odzewem ze strony środowiska naukowego. To, co dziś jest pracą badawczą, jutro może kształtować naszą politykę”, mówi Boda. Opracowano także kilka narzędzi edukacyjnych. „Na przykład Wing to gra poświęcona populizmowi i przemianom społecznym. Ma ona pomóc graczom poznać możliwą drogę prowadzącą do stania się aktywnymi obywatelami, a także uświadomić, jakie umiejętności są potrzebne, by przeciwstawiać się autorytarnym reżimom”, wyjaśnia Boda. Powstały także materiały edukacyjne związane z grą. Zespół liczy, że uda się spopularyzować opracowane przez niego narzędzia edukacyjne. „Jak dotąd strona internetowa gry Wing odnotowała ponad 300 000 pobranych plików i kilka tysięcy odwiedzin”, mówi Boda.
„Przewidujemy, że część wyników badań będzie miała trwały wpływ na sposób myślenia o populizmie. Liczymy też, że przełożą się one na nowe pomysły prawne, interpretacje i w końcu decyzje polityczne”, podsumowuje Boda.
Słowa kluczowe
DEMOS, populizm, polityka, partie populistyczne, podmioty ekstremistyczne, demokracja liberalna, gra Wing
