Wspieranie umiejętności niezbędnych do pełnego wykorzystania potencjału pomp ciepła
Pompy ciepła są wydajniejsze niż kotły na paliwa kopalne, w związku z czym w całym cyklu życia przekładają się na niższe rachunki za energię. A jeśli wykorzystują przy tym energię elektryczną ze źródeł odnawialnych, wówczas zmniejszają też ślad węglowy. Instalowane w budynkach, zapewniają ogrzewanie pomieszczeń oraz wody, a w przypadku obiegu odwracalnego – również chłodzenie. Zgodnie z informacjami podanymi przez Europejskie Stowarzyszenie Pomp Ciepła (ang. (European Heat Pump Association, EHPA), w Unii Europejskiej zainstalowano już 16,98 miliona pomp ciepła, co stanowi 14 % rynku instalacji grzewczych, przy czym w samym 2021 roku sprzedaż pomp ciepła wzrosła o 34 %. „Obserwujemy już zwiększone zapotrzebowanie na umiejętności zawodowe we wszystkich obszarach tego łańcucha wartości, od zakładów produkcyjnych po firmy instalacyjne, w odniesieniu zarówno do nowych specjalistów, jak i ponownie przeszkolonych”, zauważa Padraic O’Reilly, koordynator finansowanego ze środków UE projektu HP4All (Heat Pumps Skills for NZEB Construction). W ramach projektu HP4All stworzono pakiet działań pilotażowych mających na celu podniesienie świadomości i kwalifikacji w dziedzinie pomp ciepła w UE. „Udało nam się zwiększyć świadomość użytkowników końcowych wysokiej klasy pomp ciepła, a jednocześnie opracować dopasowane do indywidualnych potrzeb szkolenia i zapewnić wsparcie dla istniejących opcji z myślą o zwiększeniu umiejętności potrzebnych do zaspokojenia rosnącego popytu”, mówi O’Reilly.
Trzy regionalne projekty pilotażowe
Inicjatywa HP4All obejmowała trzy regionalne projekty pilotażowe, z których każdy odnosił się do innego poziomu dojrzałości rynku. Aby lepiej zrozumieć każdy z tych rynków, zespół przeprowadził wywiady z zainteresowanymi stronami, w tym instalatorami, projektantami systemów, producentami, użytkownikami końcowymi i ośrodkami szkoleniowymi. „Pomogło nam to zidentyfikować specyficzne wymagania każdego regionu pilotażowego, dzięki czemu mogliśmy wdrożyć działania i szkolenia dostosowane do ich indywidualnych potrzeb”, tłumaczy O’Reilly. Działania pilotażowe w Irlandii koncentrowały się przede wszystkim na władzach lokalnych i instalacjach pomp ciepła w należących do nich obiektach, a w dalszej kolejności brały pod uwagę zarówno wielkoskalowe instalacje pomp ciepła, jak i domowe instalacje osób prywatnych. Projekt HP4All przewidywał też szkolenia zorganizowane dla władz lokalnych, co stanowiło pierwszą próbę zapewnienia pracownikom, którzy będą odpowiedzialni za instalacje, potrzebnych informacji oraz źródeł dalszych zasobów, gdyby zaszła taka potrzeba. Natomiast inny projekt pilotażowy, realizowany w Górnej Austrii, miał na celu pobudzenie rynku dla średnio- i wielkoskalowych instalacji pomp ciepła (tj. komercyjnych i przemysłowych). Działania w ramach projektu były ukierunkowane na pokonanie obecnych wyzwań, takich jak niski poziom świadomości wśród planistów i użytkowników, a także brak wymaganych umiejętności. Z kolei zespół realizujący działania pilotażowe w hiszpańskiej Andaluzji celował w wykorzystanie potencjału sektora publicznego do ożywienia popytu poprzez udzielanie wsparcia publicznego, uznając ten sektor za kluczowy czynnik kształtujący rynek, zdolny do wdrożenia instrumentów legislacyjnych, administracyjnych i finansowych. W ramach tego projektu skupiono się przede wszystkim na pompach ciepła dla budynków publicznych (mieszkalnych i niemieszkalnych).
Środki pomocnicze
Uczestnicy projektu HP4All opracowali ramy kompetencji obejmujące umiejętności – z podziałem na techniczne, biznesowe i dotyczące obsługi klienta – uznane za kluczowe dla rozwoju sektora pomp ciepła. Ramy zostały opracowane po konsultacji z zainteresowanymi stronami w drodze warsztatów i ankiet, wywiadów z zespołami specjalistów w dziedzinie pomp ciepła, a także dyskusji panelowych, których przykładem są debaty zorganizowane przez Europejskie Stowarzyszenie Pomp Ciepła, partnera konsorcjum. Działania te zostały uzupełnione o badanie źródeł wtórnych, w tym porównywalnych modeli z innych dziedzin. Aby zachować i dzielić się zasobami opracowanymi i zebranymi w ramach działań pilotażowych, dla każdego z nich utworzono tzw. „Knowledge Hub”, czyli bazę wiedzy, która zawierała narzędzie do analizy porównawczej pomp ciepła w formie zestawu dedykowanych zasobów istotnych dla każdego etapu łańcucha dostaw. „Narzędzia pomagają w podejmowaniu decyzji, sprawiając, że użytkownicy dowiadują się więcej o wydajności operacyjnej, otrzymując informacje dotyczące takich kwestii jak czynniki zależne od pory roku, przewidywane zużycie energii i koszty, z uwzględnieniem typu budynku i konkretnych pomp ciepła”, wyjaśnia O’Reilly. Na podstawie doświadczeń zdobytych w trakcie realizacji projektu konsorcjum opracowało również zalecenia dotyczące polityki, aby pomóc organom publicznym na różnych szczeblach władzy w dostępie do wykwalifikowanej kadry specjalistów. „Podkreślamy, że obszary wymagające zmiany przepisów i niedobory wykwalifikowanej siły roboczej to istotne przeszkody w realizacji nie tylko inicjatyw związanych z pompami ciepła, ale także pokrewnych strategii, takich jak Europejski Zielony Ład i inicjatywa »Fala renowacji«”, zaznacza O’Reilly.
Pokonywanie wyzwań
Przedstawiciele branży szacują, że do 2030 roku liczba pracowników zajmujących się produkcją, instalacją i konserwacją pomp ciepła musi wzrosnąć o połowę. Ponadto co najmniej połowa obecnych pracowników branży energetycznej musi się przekwalifikować w kierunku technologii pomp ciepła. Unijna strategia inteligentnej integracji międzysektorowej przewiduje, że w 2030 roku 40 % wszystkich budynków mieszkalnych i 65 % wszystkich budynków użytkowych będzie ogrzewanych energią elektryczną – wiele z nich przy użyciu pomp ciepła. „Potrzebne są większe inwestycje w programy zmiany kwalifikacji i podnoszenia kwalifikacji, a także systemy zachęt w celu przyciągnięcia nowych specjalistów. Należy również dążyć do wprowadzenia nowego podejścia promującego mikrokwalifikacje i naukę w formie cyfrowej/hybrydowej, jak również ram wzajemnego uznawania kompetencji”, dodaje O’Reilly. Kraje obserwujące działania w ramach projektu – Chorwacja, Portugalia i Rumunia – zamierzają teraz stać się pierwszymi użytkownikami pakietu HP4All, a zespół projektu planuje do 2030 roku powielić swój model w 10 kolejnych regionach i państwach członkowskich.
Słowa kluczowe
HP4All, pompy ciepła, energia, Zielony Ład, umiejętności, mikrokwalifikacje
