Planowanie przyszłości europejskich lasów
Nie możemy funkcjonować bez lasów. Europejskie lasy i inne obszary zalesione realizują wiele funkcji ekosystemowych. To z nich pochodzi drewno wykorzystywane na budowach i do wytwarzania energii, a także produkty spożywcze, takie jak jagody, grzyby, syrop klonowy, czy żeń-szeń. Miłośnicy przyrody mogą w nich biwakować, spacerować po nich i relaksować się na łonie natury. Nie można także zapominać o roli lasów w zapobieganiu erozji gleby, regulacji przepływu wody i – co najważniejsze – łagodzeniu skutków zmiany klimatu. Zadaniem osób odpowiedzialnych za kształtowanie polityki leśnej w Europie jest dostosowanie usług ekosystemów leśnych (ang. forest ecosystem services, FES) do różnych wymogów społecznych i politycznych. W pracy naukowej opublikowanej niedawno w czasopiśmie „Forest Policy and Economics” zawarto cenne informacje na temat usług ekosystemów leśnych w Europie, które mogą posłużyć jako wskazówki dotyczące przyszłego kształtowania i dostosowywania polityki. W pracy tej wskazano sześć wyzwań i trzy możliwości związane z realizacją usług ekosystemowych przez lasy w oparciu o badania prowadzone w ramach finansowanych ze środków UE projektów SINCERE, ForestValue i CLEARING HOUSE. Następnie nakreślono cztery sposoby dostosowania przyszłej polityki leśnej UE do podaży i popytu na leśne usługi ekosystemowe.
Wyzwania i możliwości
Wyzwania dotyczące podaży wielu usług ekosystemowych w Europie obejmują nieodpowiednie dostosowanie podaży do popytu, jak i brak integracji polityki oraz wsparcia politycznego dla innowacji związanych z leśnymi usługami ekosystemowymi niezwiązanymi z drewnem i wyrobami z drewna. Istniejące ramy regulacyjne są niejednoznaczne i bywają sprzeczne, brak także dokładnych informacji na temat popytu i podaży usług ekosystemów leśnych oraz innowacji pozwalających na ich zharmonizowanie, rośnie natomiast presja związana z dostosowaniem usług do zmiany klimatu. Ponadto „uderzająca różnorodność” sytuacji europejskich lasów uniemożliwia wprowadzenie uniwersalnych rozwiązań. W pracy wskazano trzy możliwości dotyczące podaży wielu usług realizowanych przez ekosystemy leśne. Po pierwsze, stwierdzono, że coraz bardziej zróżnicowane cele właścicieli lasów mogą potencjalnie pokrywać się z pluralistycznymi potrzebami społecznymi. Po drugie, rosnące zapotrzebowanie społeczeństwa na szeroką gamę usług ekosystemowych wraz z dywersyfikacją przedsiębiorstw leśnych może prowadzić do innowacji w zakresie świadczenia usług ekosystemów leśnych związanych z łagodzeniem skutków zmiany klimatu, różnorodnością biologiczną i działalnością rekreacyjną. Po trzecie, podkreślono, że lasy mogą w znacznym stopniu przyczynić się do łagodzenia zmiany klimatu.
Strategie polityczne dotyczące europejskich lasów
W odpowiedzi na przedstawione wyzwania i możliwości wprowadzono cztery odrębne, ale uzupełniające się strategie dla polityki UE. W pierwszej z nich nacisk położono na skuteczniejsze monitorowanie podaży i popytu na usługi ekosystemów leśnych jako podstawę do opracowania polityk i innowacji. Druga skupiała się na integracji przepisów – opracowaniu spójnych ram politycznych, w których cele i instrumenty polityczne dotyczące lasów w UE są skoordynowane. W ramach trzeciej strategii przedstawiono ekonomikę świadczenia usług przez ekosystemy leśne z zastosowaniem europejskiego systemu płatności za usługi ekosystemów (ang. Payments for Ecosystem Services, PES), w którym użytkownicy i dostawcy usług ekosystemów dokonują dobrowolnych transakcji. „PES ma służyć jako narzędzie zachęcające do realizacji usług przez ekosystemy leśne w przypadkach, gdy inne instrumenty polityczne, takie jak regulacje prawne, mogą nie mieć zastosowania lub nie być odpowiednie (...) zostały zaprojektowane z myślą o tym, aby ułatwić prowadzenie wymian handlowych pomiędzy zainteresowanymi stronami”, wyjaśniają autorzy pracy. Czwarta ze strategii skupia się na „oddolnym uczestnictwie, dialogu i tworzeniu sieci kontaktów w celu lokalnego dostosowania FES oraz rozpowszechniania innowacyjnej wiedzy i pomysłów”. Projekt SINCERE (Spurring INnovations for Forest ECosystem SERvices in Europe) został zakończony w 2022 roku. Projekty ForestValue (ForestValue – Innovating forest-based bioeconomy) i CLEARING HOUSE (CLEARING HOUSE – Collaborative Learning in Research, Information-sharing and Governance on How Urban tree-based solutions support Sino-European urban futures) dobiegną końca w 2023 roku. Więcej informacji: strona projektu SINCERE strona projektu ForestValue strona projektu CLEARING HOUSE
Słowa kluczowe
SINCERE, ForestValue, CLEARING HOUSE, las, usługi ekosystemów leśnych, polityka, klimat