Chłopcy są uzdolnieni, dziewczęta ciężko pracują: jak rodzice i nauczyciele utrwalają uprzedzenia związane z płcią
Rodzice i nauczyciele wpływają na nasze wybory dotyczące przyszłej kariery. Jeśli dodamy do tego fakt, że kobiety są zazwyczaj słabo reprezentowane w dziedzinie nauk przyrodniczych, technologii, inżynierii i matematyki (STEM), a mężczyźni w obszarach związanych ze służbą zdrowia, edukacją wczesnoszkolną i prowadzeniem gospodarstwa domowego (HEED), pojawi się uzasadnione pytanie: Czy rodzice i nauczyciele niezamierzenie przyczyniają się do utrwalania tych nierówności? „Istnieją dowody potwierdzające, że płeć nauczycieli i używanie przez nich nacechowanego płciowo języka mogą kształtować opinię dziecka na temat konkretnych zawodów. Wzorce przeciwstawne stereotypom, na przykład nauczycielka matematyki lub nauczyciel przedszkolny, mogą zainteresować uczniów karierą, na którą w przeciwnym razie by się nie zdecydowali. Także komunikaty rodziców dotyczące płci wpływają na przyszłe wybory ich dzieci związane z edukacją lub karierą zawodową”, mówi Judi Mesman, główna badaczka w projekcie, dziekan na Leiden University College w Hadze i profesor interdyscyplinarnych badań w zakresie wyzwań społecznych. Chociaż już wcześniej realizowano badania na ten temat, bardzo niewiele z nich miało charakter podłużny. Zespół finansowanego przez Europejską Radę ds. Badań Naukowych (ERBN) projektu GirlsInScience (Building an Evidence-Base for Reducing Gender Bias in Educational Pathways) chce wypełnić tę lukę w wiedzy, skupiając się na kontekście niderlandzkim. Mesman wraz z pozostałymi badaczami rozpoczęła prace od zbadania reprezentacji płci i stereotypów w podręcznikach, wpływu płci uczniów na sposób oceny przez nauczyciela, wpływu kombinacji płci nauczycieli i uczniów na osiągnięcia tych drugich oraz wpływu płci na oceny w dzienniku.
Stereotypy w podręcznikach
„Podczas analizy podręczników skupialiśmy się na reprezentacji płci i stereotypach obecnych w nauczaniu matematyki i języka niderlandzkiego od pierwszej klasy szkoły podstawowej do pierwszej klasy szkoły średniej. Analiza obejmująca ponad 20 000 postaci pojawiających się w podręcznikach wykazała systematyczną niedostateczną reprezentację kobiet, szczególnie wśród pracowników, naukowców, sportowców i postaci wykonujących zadania techniczne”, dodaje Mesman. „Bohaterki z kolei w znacznej większości zajmują się obowiązkami domowym i opieką nad dziećmi, nie wspominając już o niedostatecznej reprezentacji kobiet o kolorze skóry innym niż biały”. Aby zbadać wpływ płci na sposób oceny wyników nauki, zespół poprosił nauczycieli o ocenienie podpisanych imionami uczniów egzaminów. Stwierdzono, że nauczyciele faworyzują dziewczęta w porównaniu z chłopcami, ale także uważają, że osiągnięcia tych pierwszych wynikają głównie z ciężkiej pracy. Z kolei chłopcy zawdzięczają je talentowi. Jest to zgodne z dyskursem społecznym, który przedstawia chłopców jako osoby pozbawione motywacji i leniwe (ale zdolne intelektualnie), podczas gdy dziewczęta są sumienne i pracowite, choć mniej utalentowane. Zdaniem Mesman „oba te wnioski są przykładami niebezpośrednich i subtelnych nacechowanych płciowo komunikatów, z którymi styczność mają uczniowie przez cały okres nauki w szkole. Są one częścią większego układu mechanizmów, które mogą odpowiadać za nierówności płci w zakresie edukacji i kariery zawodowej”. Badania w tym temacie jeszcze nie zostały zakończone. Wciąż prowadzona jest także analiza danych dotyczących rodzin chłopców i dziewcząt zainteresowanych odpowiednio przedmiotami STEM i HEED. „Pandemia COVID-19 zmusiła nas do ponownego rozważenia niektórych etapów projektu, odłożenia ich w czasie, przekształcenia ich i znalezienia innowacyjnych metod, które nigdy wcześniej nie były wykorzystywane w badaniach nad tym zagadnieniem. Zgromadziliśmy już bardzo obszerne zestawy danych, a naszym głównym priorytetem jest teraz ukończenie analiz i sprawozdań”, mówi Mesman. Po zakończeniu badań zespół planuje opracować materiały, które pomogą szerzyć świadomość dotyczącą tego problemu wśród społeczeństwa i konkretnych grup zawodowych. Opublikowano już praktyczny instrument dla wydawnictw edukacyjnych, dzięki któremu unikną utrwalania stereotypów płciowych i etnicznych w swoich podręcznikach. Organizacje niderlandzkie i międzynarodowe wyraziły już zainteresowanie wykorzystaniem tego rozwiązania w pracach nad przyszłymi wydaniami podręczników. Trwają prace nad podobnymi narzędziami skierowanymi do rodziców i szkół. Będą one zachęcać nauczycieli i rodziców do refleksji nad ich rolą.
Słowa kluczowe
GirlsInScience, równość płci, edukacja, uprzedzenia związane z płcią, STEM, HEED, rodzice, nauczyciele
