Wpływ ojcostwa na biologię mężczyzn
W 2010 roku wykazano, że ojcowie byli 3–6 razy bardziej zaangażowani w wychowanie dziecka niż ich właśni ojcowie, ale badania nad ojcostwem to wciąż słabo rozwinięta dziedzina. Istnieje wiele dowodów potwierdzających, że u ciężarnych kobiet dochodzi do znaczących zmian w poziomach hormonów i aktywności mózgu, ale nadal nie jest jasne, czy to samo tyczy się ojców. Zespół finansowanego przez Europejską Radę ds. Badań Naukowych (ERBN) projektu FATHER TRIALS (Behavioral Experiments on Prenatal and Postnatal Parenting) zbadał oddziaływanie pomiędzy hormonami a układem nerwowym oraz jego powiązania z rodzicielstwem. Naukowcy ustalili także, jak stymulujący kontakt z niemowlęciem może wpływać na fizjologię i zachowanie ojca. Już niektóre wcześniejsze badania wskazywały na powiązanie pomiędzy poziomami oksytocyny i rodzicielstwem oraz że poziom testosteronu jest niższy u ojców niż u pozostałych mężczyzn. „Realizowane dotychczas badania nad zmianami hormonalnymi u ojców opierały się na małej próbie i żadne z nich nie skupiało się na wpływie rodzicielstwa na aktywność mózgu i poziomy hormonów u ojców”, mówi Marian Bakermans-Kranenburg, główna badaczka w projekcie.
Badanie pozytywnego rodzicielstwa
Zespół przeprowadził trzy randomizowane badania kontrolowane skupiające się na okresie prenatalnym, kiedy rola ojców jest często umniejszana, oraz na wczesnym okresie poporodowym, kiedy rodzice przystosowują się do życia rodzinnego. W badaniu skupiającym się na etapie prenatalnym połowa ojców widziała swoje rozwijające się dziecko podczas badania USG, a ich interakcje z niemowlętami były nagrywane. Specjalista następnie analizował te nagrania, wskazując pozytywne zachowania rodzicielskie. Z kolei grupa kontrolna otrzymywała informacje na temat rozwoju dziecka przez telefon. Po narodzeniu dziecka ojcowie z grupy interwencyjnej wykazywali większą czujność na sygnały i potrzeby swoich dzieci. W ramach drugiego badania przeprowadzonego 2 miesiące po urodzeniu dziecka ojcowie zostali podzieleni na dwie grupy: jedna korzystała z miękkich nosidełek, a druga z fotelików, przez co najmniej 6 godzin tygodniowo, przez 3 tygodnie. Badanie wykazało, że mózgi ojców z pierwszej grupy reagowały inaczej niż ojców z drugiej grupy, a zwiększona reaktywność ciała migdałowatego na płacz niemowlęcia wskazywała na zwiększoną czujność. Na końcu ojcom 2–11-miesięcznych dzieci podano aerozole donosowe zawierające oksytocynę, wazopresynę i placebo. Oksytocyna i wazopresyna obniżyły aktywność ciała migdałowatego w porównaniu z placebo, wskazując na zwiększoną tolerancję na płacz dziecka. „Obniżona aktywność ciała migdałowatego może zmniejszać czujność rodziców na potrzeby niemowląt, a zbyt wysoka może ich przytłaczać, prowadząc do wycofania lub irytacji. Optymalny poziom znajduje się prawdopodobnie pośrodku”, dodaje Bakermans-Kranenburg. Zespół badał również „ochronę” jako cechę ojcostwa. W tym celu naukowcy m.in. monitorowali za pomocą funkcjonalnego rezonansu magnetycznego aktywność mózgu u ojców, którym pokazywano nagrania sytuacji stanowiących zagrożenie dla niemowląt. W ramach jednej części zadania uczestnicy mieli wyobrazić sobie, że dziecko na nagraniu jest ich, a w ramach drugiej, że nie jest. „Responsywność mózgów ojców jeszcze nienarodzonych dzieci była silniejsza, kiedy wyobrażali sobie, że było to ich własne dziecko, ale różnica ta zniknęła po narodzeniu dziecka, co sugeruje zwiększoną ogólną czujność na niebezpieczeństwo grożące dziecku”, wyjaśnia badaczka. Metaanaliza reakcji mózgu na płacz niemowlęcia potwierdziła także, że aktywność mózgu była większa u rodziców niż osób bezdzietnych. „Najbardziej aktywne w mózgach matek są obszary związane z przetwarzaniem emocjonalnym, a u ojców z przetwarzaniem poznawczym, tzw. sieć mentalizacji”, zauważa Bakermans-Kranenburg.
Znaczenie dla opieki nad niemowlętami
Projekt FATHER TRIALS podkreśla znaczenie aktywnego udziału ojców na etapie ciąży i późniejszej opieki nad niemowlęciem. Pomóc w tym mógłby znormalizowany płatny urlop ojcowski, do którego dostęp znacznie różni się pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi UE. W Belgii ojcowie otrzymują 3 dni płatnego urlopu, podczas gdy w Szwecji rodzice mają do podziału 480 dni. Zespół bada obecnie długoterminowy wpływ swoich interwencji. Jeśli uzyska te same wyniki, nowe metody mogłyby zostać włączone do praktyk rodzicielskich i opieki pediatrycznej.
Słowa kluczowe
FATHER TRIALS, hormon, ojcostwo, rodzicielstwo, ochrona, zachowanie, mózg, niemowlę, dziecko, neuronalny, prenatalny, pourodzeniowy
