Potęga światła i atmosfery w projektowaniu przestrzeni emocjonalnych
Jak przestrzenie, w których żyjemy, wpływają na nasze odczucia, myśli i zachowania? Często niedostrzegana przez nasz architektura ma moc kształtowania naszych codziennych doświadczeń w subtelny, ale istotny sposób, wpływając na nasze samopoczucie fizyczne, emocjonalne i psychiczne. Powszechnie uważa się, że dane pomieszczenie może uspokajać lub przytłaczać, a budynki mogą być inspirujące lub chłodne. Dotychczas brakowało jednak dowodów empirycznych potwierdzających, że atmosfera danego miejsca ma istotne znaczenie. Dzięki połączeniu architektury z neuronauką poznawczą, psychologią środowiskową i technologią wirtualnej rzeczywistości, zespół projektu RESONANCES zmienił ten stan rzeczy. Realizując dzięki wsparciu ze środków działania „Maria Skłodowska-Curie” badania naukowcy zaprojektowali i przeprowadzili doświadczenia mające na celu zbadanie wpływu emocjonalnego i poznawczego atmosfery tworzonej przez architekturę. „Dzięki przeprowadzonym przez nasz zespół doświadczeniom uzyskaliśmy empiryczne dowody potwierdzające wpływ przestrzeni na emocje, rozwijając w ten sposób dziedzinę, której zakres był dotychczas bardzo ograniczony. Dzięki pogłębieniu rozumienia ludzkich emocji, możemy projektować budynki i miasta lepiej dostosowane do ludzkich potrzeb w oparciu o dowody naukowe”, twierdzi Valter Scelsi, koordynator projektu RESONANCES.
Dowód na oddziaływanie atmosfery
Konwencjonalne badania dotyczące emocji wywoływanych przez architekturę i jej wpływ na zmysły opierały się na osobistych relacjach dotyczących świadomie postrzeganych doświadczeń przestrzennych. „Obecnie jednak jesteśmy świadkami wzrost zainteresowania nieświadomymi reakcjami, które można zbadać za pomocą ocen przeprowadzanych przez osoby trzecie przy użyciu nieinwazyjnych metod w czasie rzeczywistym”, mówi Scelsi. Aby zbadać wpływ architektury na emocje, zespół projektu RESONANCES wykorzystał wirtualną rzeczywistość, aby umieścić uczestników w różnych przestrzeniach, w połączeniu z kwestionariuszami samooceny i badaniami neurofizjologicznymi. Czujniki pozwalały na monitorowanie tętna, temperatury skóry i reakcji elektrodermalnej, ruchów gałek ocznych, a nawet aktywności mózgu na podstawie elektroencefalogramu. „Nasze odkrycia potwierdzają, że atmosfera budowana przez architekturę, czyli niematerialne i efemeryczne zjawiska zachodzące w tle, mają istotne znaczenie i wpływają na sposób doświadczania przestrzeni, czyli emocje, percepcję i wspomnienia”, dodaje Scelsi. Choć pojęcie atmosfery obejmuje złożone i spójne doświadczenie wielozmysłowe, światło okazało się najistotniejszym czynnikiem wywołującym reakcje emocjonalne. Wskazują na to doświadczenia przeprowadzone w kontrolowanych warunkach, a także wyjątkowy wpływ tego czynnika na percepcję. Wniosek ten jest szczególnie istotny ze względu na prostotę wykorzystania tego elementu projektu oraz powszechną dostępność i przystępność cenową.
Baza danych na potrzeby projektowania emocji
W celu wykrywania, pomiaru i analizy emocji wywoływanych przez atmosferę na podstawie sygnałów neurofizjologicznych niezbędne jest posiadanie dostosowanych normatywnych bodźców afektywnych. Zespół projektu wykorzystał Międzynarodowy System Obrazów Afektywnych (IAPS) - zestaw obrazów zweryfikowanych pod kątem wiarygodnego wywoływania reakcji emocjonalnych opartych na pobudzeniu, walencji i dominacji. Dotychczas jednak dziedzina neuroarchitektury nie dysponowała podobnymi bazami danych, a metodyki wykorzystywane do badania tego zagadnienia były mocno zróżnicowane. Aby wypełnić tę lukę, zespół projektu RESONANCES opracował ATLAS – wyjątkową i ogólnodostępną bazę danych bodźców wizualnych związanych z atmosferą. Zbiór modeli przestrzennych opracowanych dzięki systematycznemu wyborowi elementów tworzących atmosferę zapewnia badaczom dostęp do czynników wywołujących niezawodne i powtarzalne bodźce. To kluczowe narzędzie do badań opartych na doświadczeniach, rozwijające zarówno metodyki badawcze, jak i sposób badania reakcji emocjonalnych na elementy architektoniczne. Wyniki badań zrealizowanych w ramach projektu RESONANCES mogą być prawdziwym przełomem dla architektów i urbanistów. „To przyszłościowe rozwiązanie, dzięki któremu teoria architektury, projektowanie i edukacja mogą odejść od czysto technicznego skupienia się na efektywności i funkcji budynku na rzecz bardziej empatycznego podejścia skoncentrowanego na ludzkim doświadczeniu”, dodaje Scelsi.
Słowa kluczowe
RESONANCES, atmosfera budowana przez architekturę, projektowanie emocjonalne, ATLAS, neuronauka, psychologia środowiskowa, bodźce afektywne