Wpływ emocji na zaburzenia odżywania
Na zaburzenia odżywiania, takie jak anoreksja, bulimia i zaburzenie z napadami objadania się, cierpią miliony Europejczyków. Wciąż jednak nie udało się ustalić, co je wywołuje. „Naukowcy nie są pewni, czy zaburzenia te są przejawem tego samego schorzenia, czy może stanowią osobne jednostki chorobowe. Nieznane są też czynniki ryzyka”, wyjaśnia Jens Blechert, koordynator finansowanego ze środków UE projektu NewEat. „Nie wiadomo też, jaki czynnik z jednej strony wywołuje objadanie się, a z drugiej – ograniczenie ilości przyjmowanych pokarmów, głodzenie się i anoreksję”, dodaje badacz. „Uważamy, że wspólną cechą łączącą te różne zaburzenia odżywiania jest jedzenie pod wpływem emocji”. Chodzi o sytuacje, w których główną przyczyną przejadania są emocje, a nie uczucie głodu. W przypadku około jednej trzeciej populacji apetyt i łaknienie jedzenia ulegają wzmocnieniu w obecności negatywnych emocji. Jak twierdzi Blechert, zjawisko to samo w sobie nie oznacza choroby, ale jeśli nasili się w wystarczającym stopniu, może prowadzić do napadów objadania się i niekontrolowanego przejadania. Blechert i jego zespół z Uniwersytetu w Salzburgu starali się przede wszystkim znaleźć odpowiedź na pytanie, dlaczego niektórzy ludzie zaczynają objadać się i przejadać, a inni – ograniczać swoją dietę. „Jeśli okaże się, że zaburzenia te mają specyficzne cechy, dowiemy się, skąd biorą się te różnice”, zauważa Blechert. „A jeśli nasilenie przejadania pod wpływem emocji jest inne niż u osób zdrowych, być może uda nam się zidentyfikować czynnik wywołujący to zaburzenie”.
Szczęśliwi jedzą zdrowiej
W związku z tym Blechert i jego współpracownicy opracowali kwestionariusz, który wypełniło ponad 200 pacjentów w placówkach leczących zaburzenia odżywania. Dodatkowo niektórych pacjentów zaproszono do laboratorium, gdzie przygotowano ich tak, by skupili się negatywnych emocjach, po czym oceniono ich odpowiedź behawioralną na pożywienie. Wyróżniając cztery główne stany emocjonalne – radość, gniew, smutek i niepokój – Blechert i jego zespół byli w stanie zaobserwować, jak uczucia te wpływały na jedzenie wywołane emocjami u różnych grup pacjentów. „Odkryliśmy, że w przypadku każdego zaburzenia występuje bardzo charakterystyczny wzorzec jedzenia pod wpływem emocji”, mówi badacz. Na przykład radość powodowała zwykle wzrost apetytu u pacjentów z anoreksją i jego zmniejszenie u osób z bulimią, a w zdrowej grupie kontrolnej nie zaobserwowano znaczących zmian. Natomiast w przypadku smutku zaobserwowano odwrotny efekt, przy czym zdrowi uczestnicy zazwyczaj także jedli więcej. Jedzenie pod wpływem emocji było szczególnie nasilone u badanych z bulimią i zaburzeniem z napadami objadania się, czyli w grupach, gdzie występują najbardziej poważne epizody niepohamowanego jedzenia. „Naukowcy sądzili, że anoreksja opiera się wyłącznie na przestrzeganiu zasad, a emocje nie odgrywają w niej żadnej roli, ponieważ chorzy w świadomy sposób kontrolują ilość przyjmowanych pokarmów”, zauważa Blechert. „Jest jednak inaczej – jak zaobserwowano, chorzy jedzą mniej, gdy podlegają negatywnym emocjom, co sugeruje, że głodowanie pomaga im radzić sobie z takimi stanami emocjonalnymi”. Z drugiej strony pozytywne emocje wydają się zwiększać apetyt, wywołując efekt samoleczenia.
Aplikacja na smartfony
Blechert twierdzi, że fakt ten wskazuje na konieczność zmiany strategii walki z zaburzeniami odżywiania: „Większość placówek leczy wszystkie takie zaburzenia w ten sam sposób, przynajmniej w ramach terapii grupowej, a wyniki naszego badania wyraźnie pokazują, że potrzebne jest podejście zależne od schorzenia”. Jego zespół nadal publikuje dane z badań. Planuje się także opracowanie aplikacji na smartfony, która ma wykorzystywać te wyniki, wspomagając pacjentów z zaburzeniami odżywiania w radzeniu sobie z problemem objadania się. Aplikacja będzie monitorować stan emocjonalny użytkownika w oparciu o wypełniany codziennie kwestionariusz, a jeśli wykryty zostanie niekorzystny nastrój, zapewni porady dotyczące unikania niezdrowego odżywania. „Obecnie oceniamy jej skuteczność w małej grupie pacjentów, ale jest zbyt wcześnie, by stwierdzić, czy może ona przynieść dodatkowe korzyści”, podsumowuje Blechert.
Słowa kluczowe
NewEat, zaburzenia odżywiania, nastrój, jedzenie pod wpływem emocji, emocja, anoreksja, bulimia, objadanie się, aplikacja