Odkrywanie muzyki klasycznej na nowo dzięki rozwiązaniu TROMPA
Muzyka klasyczna to istotna część europejskiego dziedzictwa kulturowego. Stanowi niewyczerpane źródło inspiracji dla muzyków i nauczycieli, działa korzystnie na nasze zdrowie i – co najważniejsze – jest obecna w przestrzeni publicznej i dostępna dla każdego melomana dzięki repozytoriom budowanym przez społeczność związaną z tą dziedziną. Użytkownicy mogą znaleźć w nich niemal nieskończoną ilość partytur i nagrań umożliwiającą multimodalne wzbogacanie i kontekstualizację zbiorów. To tyle jeśli chodzi o teorię, ponieważ w praktyce repozytoriom jest wciąż daleko do doskonałości i tylko specjaliści wiedzą, jak efektywnie z nich korzystać. „Można wykorzystywać repozytoria do wzbogacania zapisu kompozycji i nagrań oraz ich kontekstualizacji. Możliwe jest również tworzenie powiązań pomiędzy repozytoriami i metodologiami, lecz działania te wykonuje się obecnie ręcznie. Ma to swoje ograniczenia, gdyż użytkownicy nie mogą korzystać z uwag swoich poprzedników, zaś spora część zasobów internetowych nigdy nie została poddana procesowi kuracji. Dlatego uważam, że obecnie nie wykorzystujemy w pełni potencjału naszego muzycznego dziedzictwa kulturowego”, przekonuje Emilia Gomez, szefowa Pracowni Badań nad Informacją Muzyczną na Uniwersytecie Pompeu Fabry. Technologie cyfrowe stwarzają ogromne możliwości w tym względzie i dlatego Gomez zamierza dobrze ten potencjał wykorzystać, a ma jej w tym pomóc finansowanie, jakie otrzymał realizowany przez jej zespół projekt TROMPA (Towards Richer Online Music Public-domain Archives). Badaczka stawia sobie jasny cel: uczynić partytury i nagrania muzyki klasycznej faktycznie dostępnymi dla każdego poprzez budowę nowego łańcucha wartości bazującego na zaangażowaniu użytkowników i komponentach wielokrotnego użytku. „Przed powołaniem do życia projektu TROMPA typowy łańcuch wartości kuracji/produkcji danych wyglądał w ten sposób, że konkretny ekspert starannie selekcjonował dane i przygotowywał zbiór do dalszych prac. Dopiero w kolejnym kroku wykorzystywał on cyfrowe technologie przetwarzania muzyki, aby przetworzyć, powiązać i wzbogacić dogłębnie te zasoby. Tak przeprowadzony proces produkcji był drogi i wybiórczy, a w konsekwencji stworzenie wzbogaconych aplikacji w odpowiedniej skali było dotychczas niemożliwe”.
Przydatne aplikacje dla każdego
Rozwiązanie TROMPA w pełni wykorzystuje efekty synergii pomiędzy ludźmi, danymi i algorytmami, aby na tej podstawie zwiększać ilość ogólnodostępnych danych wielokrotnego użytku o wymaganym poziomie jakości. Dane zyskują na jakości dzięki udoskonalonym mechanizmom przetwarzania oraz bardziej zróżnicowanym, dostępnym i nastawionym na integrację środkom, które użytkownicy z pięciu podstawowych grup docelowych dostają do dyspozycji. „Opracowaliśmy rozwiązania pilotażowe głównie z myślą o nauczycielach muzyki, chórzystach, pianistach, orkiestrach i melomanach. Rozwiązania te wykorzystują zestaw komponentów softwarowych wielokrotnego użytku: infrastrukturę danych, narzędzie do edycji cyfrowej partytur, bibliotekę zawierającą możliwe do osadzenia opisy danych muzycznych, komponent do oceny wykonania utworu muzycznego oraz narzędzie do adnotacji”, wylicza Gomez. Z myślą o chórzystach twórcy projektu TROMPA opracowali aplikację, która pomaga im w ćwiczeniu utworu pomiędzy próbami. Narzędzie to odtwarza cyfrowo partyturę, tak by śpiewak mógł nie tylko wysłuchać swojej partii, ale również sterować i manipulować odtwarzaniem plików audio pozostałych partii. Zdaniem Gomez narzędzie to powinno istotnie skrócić czas potrzebny śpiewakom-amatorom do nauczenia się w sposób zadowalający partii utworu muzycznego. Praca pianistów zwykle wygląda w ten sposób, że analizują oni inne wykonania danego utworu i na tej podstawie doskonalą własną grę oraz zapoznają się z innymi interpretacjami dzieła. Jest to, mówiąc oględnie, żmudny proces, który twórcy projektu TROMPA chcieli usprawnić przy użyciu narzędzia będącego swoistym towarzyszem prób, zwanego CLARA (Companion for Long-term Analyses of Rehearsal Attempts). Narzędzie CLARA daje pianistom dostęp nie tylko do partytury, którą w danej chwili ćwiczą, ale za pośrednictwem tego samego interfejsu umożliwia wgląd do pulpitu, na którym wyświetla się ich wykonanie wraz z mikroparametrami innych nagrań. Rozwiązania opracowywane z myślą o melomanach koncentrują się na rozpoznawaniu emocji wywoływanych przez muzykę. Natomiast orkiestry mogą skorzystać z narzędzia umożliwiającego im odseparowanie tego, co je wyróżnia i od czego zależy ich komercyjny sukces, od tego, co już istnieje w przestrzeni publicznej. Wreszcie narzędzie dla nauczycieli, które ułatwi im adnotację i dzielenie się muzyką ze społeczeństwem. Choć do zakończenia projektu TROMPA w kwietniu 2021 roku pozostały niecałe trzy miesiące, jego twórcy zrealizowali już swoje główne zamierzenia. Gomez ma nadzieję, że narzędzia opracowane w jego ramach przyczynią się do jeszcze większego wzbogacenia i tak już dużej aktywności muzycznej, w jaką angażują się ludzie, tworząc jednocześnie swego rodzaju ramy, dzięki którym ta aktywność muzyczna będzie mogła być dokumentowana i udostępniana następnym pokoleniom.
Słowa kluczowe
TROMPA, muzyka klasyczna, zbiór, muzyczne dziedzictwo kulturowe, przetwarzanie muzyki, pianiści, orkiestry, melomani, chórzyści, nauczyciele muzyki, oprogramowanie, cyfrowy
