Motywowanie i podejmowanie decyzji: nowa rola układu przedsionkowego
Ściąganie uwagi to termin oznaczający mimowolne skierowanie uwagi na bodziec docelowy. Zjawisko to jest szczególnie silne w przypadku bodźców nagradzających oraz w przypadku szeregu zaburzeń związanych z uzależnieniami. Coraz więcej dowodów opartych na neuroobrazowaniu wskazuje na rolę przedniej części zakrętu obręczy w zaangażowaniu uwagi w bodźce nagradzające. Przednia części zakrętu obręczy znajduje się głęboko pod powierzchnią mózgu, dlatego też nie można do niej łatwo dotrzeć przy pomocy standardowych urządzeń do neurostymulacji.
Nieinwazyjna metoda badania ściągania uwagi
W realizowanej przy wsparciu działania „Maria Skłodowska-Curie” inicjatywie BRAVEST wykorzystano technikę galwanicznej stymulacji układu przedsionkowego, nieinwazyjną metodę aktywizującą kilka obszarów ośrodkowego układu nerwowego położonych w głębokich partiach mózgu. Technika ta stymuluje układ przedsionkowy – znajdujący się w uchu wewnętrznym – za pomocą słabych impulsów prądu elektrycznego kierowanych do obszaru skóry za uszami. „Galwaniczna stymulacja układu przedsionkowego sprawdza się w badaniu regionów mózgu, które wspierają procesy emocjonalne i motywacyjne, a których dysfunkcja jest powiązana z szeregiem zaburzeń psychicznych, w tym lękiem i depresją”, wyjaśnia badacz Elvio Blini. Badanie BRAVEST prowadzone było na zdrowych osobach, które zostały poddane tego rodzaju stymulacji lub stymulacji kontrolnej. Jednocześnie wykonywały one zadanie motywacyjne w zamian za nagrodę pieniężną, której wysokość była uzależniona od wyników. „Motywacja jest bardzo istotnym wyznacznikiem ludzkich osiągów, nie było więc dla nas zaskoczeniem, że gdy reakcje były nagradzane, zaobserwowaliśmy znaczący wzrost skuteczności”, podkreśla Blini. Co ciekawe, te korzyści motywacyjne były mniejsze u uczestników poddawanych galwanicznej stymulacji układu przedsionkowego, co sugeruje związek pomiędzy układem przedsionkowym a motywacją.
Znaczenie projektu BRAVEST
Wyniki inicjatywy BRAVEST potwierdzają wieloletnie przekonanie, że nasze stany fizjologiczne, świadome lub nie, odgrywają ważną rolę w podejmowaniu decyzji i zachowaniu. „Pomyślmy, jak bardzo apetyczne jest jedzenie, gdy jest się głodnym, w przeciwieństwie do sytuacji, gdy ma się lekkie mdłości”, tłumaczy Blini. Omawiane badanie podważa też dotychczasowe koncepcje, zgodnie z którymi układ przedsionkowy miałby odgrywać rolę tylko w utrzymaniu równowagi – intrygujące przewidywania teoretyczne i praktyczne wskazują na jego znaczenie dla motywacji. Zbiór wewnętrznych sygnałów opisujących stan fizjologiczny organizmu i naszą zdolność do ich rozpoznawania określany jest jako interocepcja. Interocepcja jest przedmiotem coraz większej liczby badań, ponieważ może stanowić ważny punkt wyjściowy dla dobrego samopoczucia fizycznego i psychicznego. Do tej pory duży nacisk kładziono na sygnały sercowe, oddechowe i żołądkowe, wyniki badania BRAVEST pokazują jednak, że informacje dotyczące układu przedsionkowego są równie ważne dla interocepcji. Badania nad nowoczesnymi metodami leczenia szeregu zaburzeń psychicznych wymagają zrozumienia procesów interocepcyjnych i metapoznania w celu zmaksymalizowania ich skuteczności. Technika galwanicznej stymulacji układu przedsionkowego sprawdziła się jako ważna metoda badania tych procesów i może być również korzystna jako adiuwant w leczeniu populacji klinicznych charakteryzujących się dysfunkcyjną wrażliwością na nagrody, na przykład związaną z uzależnieniami. Konieczne jest dalsze zbadanie interakcji między układem przedsionkowym i motywacyjnym przy pomocy neuroobrazowania, aby poznać mechanizmy neuronowe tej interakcji. Blini planuje w przyszłości między innymi przeprowadzenie badania nad zastosowaniem takiej stymulacji u palaczy w celu zmniejszenia nadmiernego wyróżnienia bodźców związanych z nikotyną. W połączeniu z poszerzoną wiedzą na temat zależności między interocepcją i motywacją, prace te pozwolą potwierdzić słuszność zastosowania galwanicznej stymulacji układu przedsionkowego w praktyce klinicznej.
Słowa kluczowe
BRAVEST, ściąganie uwagi, nagroda, układ przedsionkowy, galwaniczna stymulacja układu przedsionkowowego, przednia część zakrętu obręczy, uzależnienie
