Poszukiwanie źródła dyskryminacji
Społeczeństwo staje się coraz bardziej wieloetniczne, co skłania badaczy do poszukiwania odpowiedzi na pytanie: jakie są konsekwencje różnorodności? „Według wyników ostatnich badań różnorodność etniczno-rasową można powiązać z tak niepożądanymi efektami jak niski poziom zaufania, zaangażowania obywatelskiego i kapitału społecznego”, mówi Delia Baldassarri, profesor na Uniwersytecie Nowojorskim i starsza badaczka na Uniwersytecie Bocconiego. „Takie wnioski mają poważne konsekwencje, po części dlatego, że odzwierciedlają obawy społeczeństwa związane z imigracją, integracją obywateli i rolą państwa opiekuńczego”. W ramach finansowanego przez UE projektu INTERACT Baldassarri bada mikromechanizmy, dzięki którym utrzymywanie kontaktów albo prowadzi do solidarności i współpracy w zróżnicowanych społecznościach, albo je utrudnia.
Podejście uzupełniające
Mimo że ten temat był przedmiotem wielu badań, projekt INTERACT jest wyjątkowy, ponieważ wykracza poza wspólnotowe koncepcje kapitału społecznego, dzięki czemu pozwala badaczom lepiej zrozumieć podstawy solidarności we współczesnych, coraz bardziej zróżnicowanych społeczeństwach. „Większość badań nad stosunkami międzyetnicznymi zazwyczaj opiera się na podziale: »w ramach grupy« kontra »spoza grupy«”, wyjaśnia Baldassarri. „Taki podział oznacza, że osoby spoza grupy – przeważnie przedstawiciele mniejszości etnicznych i imigranci – są częściej piętnowani niż osoby z tej samej grupy etnicznej, tzn. ludzie biali, ponieważ albo solidarność w ramach grupy jest silniejsza, albo osoby z tej samej grupy etnicznej są postrzegane jako bardziej godne zaufania”. Do tej pory badacze mniej uwagi poświęcali temu, co Baldassarri nazywa podejściem uzupełniającym, czyli założeniu, że kluczowe znaczenie w tym kontekście ma hierarchia społeczna. „Mniejszości etniczne i imigranci znajdują się często na samym dole hierarchii społecznej, w związku z czym są postrzegani jako grupy o niższym statusie”, wyjaśnia Baldassarri. „Dyskryminacja mniejszości i imigrantów może zatem wynikać z ogólnej pogardy w stosunku do grup o niższym statusie, a nie z faktu, że są to osoby z innej grupy etnicznej”. Zdaniem Baldassarri niektóre wyniki projektu INTERACT wskazują, że jest to potężne źródło dyskryminacji we współczesnych społeczeństwach. Aby przetestować swoją hipotezę, Baldassarri wykorzystała innowacyjne podejście badawcze, wykraczające poza analizę suchych danych. Jedną z nowatorskich metod badań były gry eksperymentalne ukierunkowane na ocenę mechanizmów społecznych (np. altruizmu, solidarności z grupą, odwdzięczania się czy potępiania), które wpływają na solidarność i współpracę w zróżnicowanych grupach. Prace w ramach projektu obejmowały także metody tradycyjne, np. badania ankietowe czy badania terenowe w przestrzeniach publicznych.
Mechanizmy dyskryminacji
Realizacja projektu INTERACT pozwoliła lepiej poznać mechanizmy dyskryminacji. „Jeżeli dyskryminacja w większym stopniu bazuje na statusie społecznym niż na pochodzeniu etnicznym, oznacza to, że musimy zająć się różnicami zakorzenionymi w strukturze społecznej, a nie indywidualnymi skłonnościami i stereotypami”, mówi Baldassarri. „Wyzwanie polega na tym, że trudniej jest niwelować takie różnice, ponieważ wymaga to wprowadzenia fundamentalnych zmian w naszych strukturach społecznych”. Baldassarri kontynuuje badania nad różnorodnością i społeczeństwem. Obecnie skupia się na poszukiwaniu odpowiedzi na bardziej ogólne pytanie dotyczące czynników wpływających na zachowania prospołeczne w złożonych systemach, starając się w szczególności wyjaśnić przyczyny altruizmu, zarówno z perspektywy historycznej, jak i socjologicznej.
Słowa kluczowe
INTERACT, dyskryminacja, status społeczny, pochodzenie etniczne, różnorodność, imigracja, solidarność