Systemy deportacyjne: nowa perspektywa w debatach publicznych i politycznych
Państwa na całym świecie inwestują duże środki w sprawnie działające systemy deportacyjne. Wdrażanie tych systemów nie zawsze jednak prowadzi do osiągnięcia pożądanych rezultatów, a rozbieżności między polityką a faktycznymi praktykami deportacji są ewidentne. Projekt DEPORT REGIMES miał na celu zwiększenie świadomości społeczeństwa na temat tych systemów. „Badaliśmy rzeczywiste systemy deportacyjne w działaniu”, wyjaśnia Barak Kalir, koordynator projektu, „Przyjrzeliśmy się nie tyle zmieniającym się zasadom i przepisom oraz polityce na poziomie europejskim lub poszczególnych państw członkowskich, ile temu, co ludzie naprawdę robią w ramach systemów deportacyjnych – jak działają, jak myślą oraz jak postrzegają to, co robią”.
Codzienne działania
Zespół uczonych badał i porównywał faktyczne funkcjonowanie systemów deportacyjnych w czterech krajach: Hiszpanii, Grecji, Ekwadorze i Izraelu. Kluczem były praktyki, motywacje i światopoglądy szeregowych urzędników państwowych i podmiotów społeczeństwa obywatelskiego, którzy są zaangażowani w codzienny proces deportacji. „Wiemy sporo o instrumentach politycznych i ludziach, których dotyczą. Ale znacznie mniej wiemy o ludziach, którzy wykonują pracę polegającą na egzekwowaniu przepisów”, mówi Kalir, „Tak więc tego rodzaju badania miały na celu wypełnienie luki w naszej wiedzy na temat tego, co dzieje się w terenie, gdy wdrażane są polityki deportacyjne”.
Wnioski
Uczestnicy projektu odnotowali między innymi brak przekazywania informacji zwrotnych do systemu deportacyjnego z „terenu”. „Biorąc pod uwagę oficjalny cel systemów deportacyjnych i ogromne środki, jakie są w nie inwestowane, można by się spodziewać, że rezultatem będzie dobrowolne lub przymusowe deportowanie osób, których pobyt na terenie danego państwa został uznany za nielegalny. Tymczasem systemy takie są zdumiewająco nieskuteczne”. Może to wynikać z faktu, że osoby pracujące w terenie napotykają wiele trudności ze stosowaniem ich w praktyce. „Z wielu powodów, w tym ze względu na trudności natury etycznej i emocjonalnej, egzekwowanie przepisów jest o wiele bardziej problematyczne niż decydenci polityczni mogą sobie wyobrazić”, twierdzi Kalir, dodając: „Uważamy, że obecny system i sposób jego politycznego funkcjonowania nie dostarcza tak naprawdę informacji zwrotnych do procesów decyzyjnych na szczeblu politycznym”. Ponadto w ramach projektu badano rolę, jaką odgrywają w systemach deportacyjnych podmioty społeczeństwa obywatelskiego. „Ustaliliśmy, że wiele organizacji pozarządowych i innych organizacji, które mają swoje korzenie w społeczeństwie obywatelskim, wnosi wkład lub wykonuje część pracy na rzecz państwa w procesie deportacji w ramach programów wspomaganego i dobrowolnego powrotu”. „Nasz projekt pokazał również, iż pomysł, że w systemach deportacyjnych »źli ludzie«, na przykład policja, są po stronie państwa, a »dobrzy ludzie« stoją po stronie społeczeństwa obywatelskiego, jest daleko idącym stereotypem”, podkreśla Kalir. podmiotów społeczeństwa obywatelskiego popada w samozadowolenie, jeżeli chodzi o systemy deportacyjne, podczas gdy podmioty państwowe próbują w praktyce złagodzić surowość przepisów”.
Patrząc w przyszłość
Prace nad kwestiami deportacji będą kontynuowane. Jak podsumowuje Kalir: „Wraz z kilkoma współpracownikami rozpoczęliśmy nowy projekt w ramach programu »Horyzont 2020«, zatytułowany Advancing Alternative Migration Governance. Analizujemy w nim alternatywy dla deportacji i badamy różne sposoby realizacji polityki migracyjnej w terenie w bardziej efektywny i humanitarny sposób". Projekt ten będzie stanowił próbę ustalenia, w jaki sposób tego rodzaju polityki są wdrażane w terenie.
Słowa kluczowe
DEPORT REGIMES, deportacja, systemy deportacyjne, podmioty społeczeństwa obywatelskiego, polityka deportacyjna, migracja
