„Barbarzyńska wojna” jako koncepcja charakteryzująca przemoc i kontrolę w polityce imperialnej Zachodu
Koncepcja „barbarzyńskiej wojny” jako odrębna doktryna militarna została sformułowana w czasie największej ekspansji kolonialnej państw europejskich, przypadającej na okres od konferencji berlińskiej z 1885 roku do wybuchu pierwszej wojny światowej. Mimo że w tamtym czasie zasady dotyczące konfliktów między „cywilizowanymi” mocarstwami stały się częścią prawa międzynarodowego, podobne zasady nie zostały sformułowane w odniesieniu do sposobu prowadzenia działań militarnych wobec ludów „niecywilizowanych”. W ich miejsce kolonialna praktyka wojskowa nakazywała użycie ekstremalnej siły i przemocy jako „jedynej rzeczy rozumianej przez tubylców”. Co więcej, doktryna ta była stosowana przez znaczną część XX wieku. Studium przypadku: Stany Zjednoczone i Wielka Brytania Zwykło się uważać, że w odróżnieniu od innych mocarstw imperialnych Zjednoczone Królestwo i Stany Zjednoczone prowadziły swoje kampanie w koloniach z uwzględnieniem zasad państwa prawa i wiedzy na temat rodzimej kultury. Bardziej dogłębna analiza pokazuje jednak, że nie jest to całkowicie zgodne z prawdą. „Do dziś taktyka »barbarzyńskiej wojny« stosowana przez brytyjskie i amerykańskie władze kolonialne jest nie tylko wykładana, ale i chwalona jako model dla operacji przeciwpartyzanckich prowadzonych w XXI wieku”, wyjaśnia stypendysta programu „Maria Skłodowska-Curie” dr Kim Wagner. „Owiany złą sławą podręcznik wojskowy z czasów kolonialnych, opublikowany w 1896 r., był nawet używany przez wojska brytyjskie i amerykańskie w Iraku i Afganistanie po zamachu z 11 września 2001 r.” Koncentrując się na brytyjskich rządach kolonialnych w Indiach i amerykańskich rządach na Filipinach jako dwóch kluczowych studiach przypadków, dr Wagner wykazał, że praktyki „barbarzyńskiej wojny” były upowszechniane pomiędzy poszczególnymi mocarstwami i w ten sposób następowała ich ewolucja. „Amerykanie na Filipinach z rozmysłem wykorzystali brytyjskie doświadczenia kolonialne w walce z »fanatycznymi« muzułmanami”, twierdzi dr Wagner. „Wykorzystywanie świńskiej krwi przez oddziały amerykańskie zainspirowane było rzekomymi brytyjskimi działaniami w Singapurze, które z kolei bazowały na doświadczeniach Zjednoczonego Królestwa w prowincji północno-zachodniego pogranicza (ang. North-West Frontier), będącej obecnie częścią Pakistanu”. Nowe spojrzenie na masakrę w Amritsarze Dr Wagner wskazuje na jeden konkretny incydent sprzed 100 lat. Mowa tu o masakrze w Amritsarze z kwietnia 1919 roku, w której brytyjskie oddziały bez ostrzeżenia otworzyły ogień, zabijając setki nieuzbrojonych hinduskich cywili, i które to wydarzenie uznawane jest za początek walki o niepodległość Indii. „Jest to decydujący, choć nadal słabo rozumiany, moment w historii imperium brytyjskiego”, dodaje dr Wagner. „Masakra w Amritsarze nie wynikała jedynie z poczucia, że imperium chyli się ku upadkowi, jakie panowało po 1918 roku, ale była raczej końcowym etapem znacznie dłuższego procesu. Poprzez zbadanie strukturalnej ciągłości masakry w Amritsarze możemy zmienić sposób, w jaki postrzegamy przemoc kolonialną stosowaną przez imperialne oddziały. W rzeczywistości badania wykraczają poza zwykłe demonizowanie Brytyjczyków jako rasistowskich dogmatyków, i nie sprowadzają indyjskich uczestników zamieszek do szalonego, krwiożerczego »motłochu«, ale raczej stanowią bezstronną analizę wypadków”. Praca dr. Wagnera poświęcona w szczególności Amritsarowi ma na celu nie tylko dostarczenie cennych wniosków na potrzeby debaty publicznej toczącej się w związku z upamiętnieniem setnej rocznicy wydarzeń, ale stanowi również część szerszej analizy porównawczej dotyczącej kryzysu, jaki dotknął imperium brytyjskie po I wojnie światowej, którego przejawem były między innymi niepokoje w Indiach, Irlandii i Egipcie w latach 1916–1922. „Jako że zbliżają się obchody stulecia tych wydarzeń, istotne jest odpowiednie zrozumienie spuścizny europejskiego kolonializmu. Moje badania odnoszą się bezpośrednio do aktualnych debat politycznych i publicznych dotyczących współczesnych działań wojennych, żądań wypłaty reparacji i oficjalnych przeprosin za zbrodnie popełnione w czasach imperium”, podkreśla na koniec dr Wagner.
Słowa kluczowe
SAVAGE WARFARE, imperializm, kolonializm, spuścizna, Amritsar, imperium brytyjskie, Indie, Filipiny
