Nawiązać kontakt z osobami o ograniczonej świadomości
Wyobraź sobie, że trafiasz na łóżko szpitalne. Lekarze i krewni mówią, że ich nie rozumiesz i nie możesz podejmować decyzji. Słyszysz ich, ale nie jesteś w stanie powiedzieć, że tak naprawdę jest inaczej. Niestety, ten koszmarny scenariusz jest rzeczywistością tysięcy ludzi błędnie zdiagnozowanych jako znajdujący się w śpiączce. Szacuje się, że ponad 40 % osób zdiagnozowanych jako pacjenci w stanie wegetatywnym uznawanych jest później za przynajmniej minimalnie świadome. „Niektórzy ludzie, którzy wydają się być w śpiączce, mogą być w pewnym stopniu świadomi”, mówi dr Christoph Guger, badacz z finansowanego przez UE projektu ComAware. „Wyzwaniem jest odróżnienie pacjentów znajdujących się w śpiączce od tych w stanie minimalnej świadomości, choć jedni i drudzy wydają się nie reagować na bodźce zewnętrzne”. Co gorsza, stan świadomości pacjenta może podlegać wahaniom w ciągu dnia. „Jeśli diagnoza jest stawiana w okresie braku aktywności, pacjent ten może zostać nieprawidłowo zakwalifikowany jako osoba w śpiączce, nawet jeśli jego mózg jest aktywny przez resztę dnia”, dodaje dr Guger. „Jednak ta błędna diagnoza będzie podstawą leczenia przez kolejne miesiące, a nawet lata”. Aby zapewnić pracownikom służby zdrowia środki do dokładniejszej diagnostyki, w ramach projektu ComAware opracowano system interfejsu mózg-komputer (ang. brain-computer interface, BCI) o nazwie mindBeagle. Systemy BCI wykrywają aktywność mózgu w oparciu o elektroencefalografię (EEG) i interpretują jej znaczenie za pomocą algorytmów uczenia maszynowego. „System ten ma potencjał, by umożliwić pacjentom podejmowanie własnych decyzji oraz interakcję z otoczeniem poprzez odpowiadanie na pytania typu tak/nie”, mówi dr Guger. System mindBeagle Wykorzystując stymulację słuchową i wibracyjno-dotykową do wywoływania typowych reakcji mózgu, system mindBeagle zapewnia ludziom z zespołem zamknięcia lub w stanie niereaktywnego czuwania zdolność do odpowiadania tak lub nie na pytania przy pomocy samych myśli. Pacjent po prostu ma na sobie czepek EEG z 16 elektrodami, które są przymocowane do skóry głowy. Ponadto w jego dłoniach umieszcza się silniczki, które wytwarzają subtelne wibracje. Następnie pacjent jest proszony o udzielanie odpowiedzi „tak” lub „nie” na pytania. Aby to zrobić, skupia się na swoich dłoniach – lewa to „tak”, prawa to „nie” – a EEG wykrywa tę aktywność jako fale mózgowe p300. Algorytmy następnie identyfikują te fale i kojarzą je z lewą lub prawą ręką, co pozwala na wyświetlenie stosownej odpowiedzi na ekranie komputera. Ważne wyniki Podczas testów 9 na 12 pacjentów w stanie zamknięcia i 2 na 10 niereagujących odpowiedziało prawidłowo tak/nie na pytania. „To niezwykle ważny wynik, przede wszystkim dlatego, że rodzina dostaje obiektywny dowód, iż ich bliski rozumie ich, co motywuje ich do bardziej regularnych odwiedzin”, mówi dr Guger. „Jest to również ważne dla pracowników służby zdrowia, ponieważ daje im lepszy wgląd w to, czy pacjent kiedykolwiek się obudzi”. Najważniejsze są jednak korzyści dla pacjenta, który zyskuje możliwość lepszego leczenia oraz komunikowania się z innymi. „Tylko z tego powodu każdy pacjent cierpiący na zaburzenia świadomości powinien być leczony przy pomocy takiego systemu”, dodaje dr Guger.
Słowa kluczowe
ComAware, mindBeagle, śpiączka, stan wegetatywny, stan minimalnej świadomości, interfejs mózg-komputer (BCI), elektroencefalografia
