Mniejszości muzułmańskie w Europie pod presją wzięcia na siebie odpowiedzialności oraz marginalizacji
Projekt MUSLIM-NLNO NLNO (Muslims condemning violent extremism – An interdisciplinary analysis of public initiatives in the Netherlands and Norway 2001-2015) finansowany z grantu przyznanego w ramach programu Maria Skłodowska-Curie (MSC) zajął się najnowszymi zmianami w debacie publicznej w Holandii i Norwegii. Celem było ustalenie, „co motywuje muzułmanów do publicznego wypowiadania się przeciwko przemocy popełnianej w imię islamu, w jaki sposób próbują przekazać wiadomość, wykorzystując różne media, oraz jak społeczeństwo odbiera takie przekazy”, stwierdza uczestniczka projektu, dr Margaretha van Es. Badaczka wzięła pod uwagę materiały archiwalne i zbadała liczne studia przypadku, by poznać dogłębnie szczególne inicjatywy holenderskich i norweskich muzułmanów w okresie 2001–2016. Dwa przykłady takich inicjatyw to duży protest w formie marszu skierowany przeciwko ISIS i zorganizowany przez muzułmanów w Oslo w sierpniu 2014 r., a także kampania w mediach społecznościowych #NietMijnIslam (#NotMyIslam) zaczęta przez marokańsko-holenderskich przyjaciół po atakach na paryską siedzibę Charlie Hebdo w 2015 r. Dr van Es przeprowadziła też wywiady z muzułmanami i muzułmankami aktynie zaangażowanymi w te inicjatywy. „Tym, co czyni ten projekt szczególnie innowacyjnym”, zauważa, „jest to, że nie koncentruje się on wyłącznie na oświadczeniach i praktykach służących stygmatyzowaniu muzułmanów i marginalizowaniu ich pozycji przez dominującą większość, ale uwzględnia też ich »strategie oporu«: to, w jaki sposób muzułmanie próbują wzmocnić swoją pozycję i zyskać akceptację jako pełnoprawni obywatele”. Reakcja na przypisywanie odpowiedzialności i krytyka tego zjawiska Wyniki badania wskazują, że „muzułmanie wypowiadają się przeciwko pełnemu przemocy ekstremizmowi znacznie częściej niż się to powszechnie przyznaje w debacie publicznej”, oznajmia stypendystka MSC. Szczególnie istotne wyniki badania, jak wyjaśnia dr van Es, pokazują, że oświadczenia muzułmanów potępiające pełen przemocy ekstremizm często pełnią funkcję wielopoziomowej krytyki. „Muzułmanie nie tylko »stawiają czoła« ekstremistom, którzy dopuszczają się przemocy w imię islamu, ale też sprzeciwiają się stereotypowemu przedstawianiu islamu w zachodnich społeczeństwach jako religii pełnej przemocy, jak również niesłabnącej presji, by muzułmanie dowiedli, że są spokojnymi i lojalnymi obywatelami”. Co ciekawe, w ramach projektu MUSLIM-NLNO zauważono, że istotnym czynnikiem dla postrzegania w społeczeństwie oświadczeń muzułmanów potępiających pełen przemocy ekstremizm jest płeć. „Wygląda na to, że łatwiej wierzy się w oświadczenia kobiet, jednak członkowie dominującej większości przykładają do nich mniejszą wagę niż do oświadczeń mężczyzn”, ujawnia dr van Es. Wypełnienie luki w badaniach Projekt MUSLIM-NLNO przyczynił się do włączenia nowej, ważnej perspektywy do tej rosnącej grupy badań poprzez uwzględnienie wysiłków muzułmanów mających na celu oparcie się marginalizacji. Dr van Es podkreśla również to, że „niewiele uwagi poświęca się znacznej większości europejskich muzułmanów, którzy nie popierają pełnego przemocy ekstremizmu, a przy tym podlegają stałej presji, by prezentować swe stanowisko i protestować przeciwko terroryzmowi”. Wyniki projektu aktywnie rozpowszechniano, by zwiększyć świadomość w tej kwestii. W 2017 r. zorganizowano konferencję pod hasłem „Obraz samych siebie prezentowany przez mniejszości religijne: kwestie różnic i podobieństw w polityce przynależności”. Zaowocowała ona serią postów na blogu publikowanych przez różnych uczestników konferencji. Są one dostępne na portalu internetowym prowadzonym przez kierowniczkę projektu MUSLIM-NLNO, profesor Birgit Meyer. W 2018 r. opublikowano w Europie artykuł w czasopiśmie naukowym Journal of Muslims. Do publikacji przygotowywane są też dalsze artykuły. Kontakty z opinią publiczną inną niż specjaliści obejmowały debatę panelową zorganizowaną w Utrechcie w 2018 r. we współpracy z licznymi holendersko-muzułmańskimi organizacjami młodzieżowymi. W trakcie wydarzenia czterech panelistów omówiło, w jaki sposób ich walka z islamofobią łączy się z walką z seksizmem, rasizmem skierowanym przeciwko czarnym oraz sekciarstwem wśród muzułmanów.
Słowa kluczowe
MUSLIM-NLNO, pełen przemocy ekstremizm, marginalizacja, przemoc, terroryzm, strategie oporu, islamofobia