Czy ukierunkowanie naszej odpowiedzi immunologicznej może pomóc w walce z nadciśnieniem?
Choć przeprowadzono na ten temat rozległe badania, mechanizmy większości przypadków nadciśnienia pozostają niejasne. Pomimo dostępnych terapii stan ponad 40% leczonych pacjentów nie poprawia się w wyniku przyjmowania leków, a od połowy lat 80. ubiegłego wieku nie udało się opracować nowych klas leków przeciwko nadciśnieniu. Biorąc pod uwagę fakt, że myszy pozbawione limfocytów T lub monocytów są chronione przed ciężkim nadciśnieniem tętniczym i zaburzeniami czynności nerek/naczyń krwionośnych, wspierane ze środków UE badania prowadzone w ramach projektu ImmunoTension skupiały się na nowym mechanizmie nadciśnienia tętniczego. Naukowcy ocenili udział limfocytów T, monocytów i komórek dendrytycznych w tym schorzeniu. Jednak ich znaczenie dla nadciśnienia tętniczego nie zostało wyjaśnione, dlatego zespół projektu ImmunoTension postanowił spróbować objaśnić podłoże interakcji. Układ odpornościowy, który wydaje się być niezbędnym składnikiem mechanizmu nadciśnienia, został przeoczony, ponieważ nie jest typowo powiązany z regulacją ciśnienia krwi w klasycznej fizjologii. Jak wyjaśnia główny badacz, prof. Tomasz Guzik: „celem projektu było zidentyfikowanie kluczowych zmian układu odpornościowego u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym. Były to pierwsze badania kompleksowo charakteryzujące odporność i stany zapalne oraz nadciśnienie tętnicze”. Korzystając z testów analizujących poziomy wielu cytokin krążących w osoczu, wraz z badaniami charakteryzującymi komórki immunologiczne za pomocą technik cytometrii przepływowej, prof. Guzik ustalił, w jaki sposób komórki odpornościowe są przyciągane przez naczynia krwionośne i nerki w przebiegu nadciśnienia. „Odkryliśmy, że ukierunkowane chemokiny, takie jak chemokina RANTES, mogą stanowić potencjalny sposób leczenia. Możemy użyć tych samych leków, które są stosowane w leczeniu AIDS”. Jednak nie ma w tym przypadku magicznego rozwiązania. Nadciśnienie tętnicze jest chorobą o złożonej i wieloczynnikowej patogenezie, więc nie u wszystkich pacjentów z nadciśnieniem tętniczym układ odpornościowy jest powiązany ze stanem patologicznym w takim samym stopniu. „Ustaliliśmy, że około 30% pacjentów z nadciśnieniem tętniczym ma silny fenotyp odpornościowy”, mówi prof. Guzik. Wielu pacjentów jest leczonych silnymi lekami, które mogą zmienić profil zapalny, co dodatkowo komplikuje sprawę. Przykładowo naukowcy odkryli, że pacjenci otrzymujący inhibitory enzymu konwertazy angiotensyny wykazują zmniejszoną sygnaturę zapalną, co może częściowo wyjaśniać korzystne działanie tych czynników. Identyfikacja mechanizmów odpornościowych/zapalnych w nadciśnieniu tętniczym jest tylko pierwszym krokiem do pomyślnego zastosowania terapeutycznego lub ich wykorzystania jako biomarkerów. „Wielu kardiologów niechętnie bierze pod uwagę leki immunosupresyjne w leczeniu chorób sercowo-naczyniowych, z obawy przed skutkami ubocznymi, dlatego musimy zidentyfikować konkretne mechanizmy związane z nadciśnieniem, które można wykorzystać do opracowania bezpieczniejszych metod leczenia”. Badania te wskazują, że opracowanie nowych terapii ukierunkowanych na stany zapalne jest wykonalne i powinno zostać rozpoczęte w najbliższej przyszłości. „Innym ciekawym odkryciem jest to, że ukierunkowanie na przewlekłe procesy zapalne w organizmie – na przykład w jamie ustnej (jak zapalenie przyzębia, zapalenie dziąseł) lub w skórze (łuszczyca) – może mieć kluczowe znaczenie dla poprawy kontroli ciśnienia krwi u pacjentów z nadciśnieniem. Oznacza to, że przykładowo dentyści będą mogli przyczynić się do leczenia nadciśnienia”. Prof. Guzik czerpie dodatkową satysfakcję z faktu zakończenia badania: dzięki wsparciu UE jako pierwszy przełożył na zastosowania kliniczne najważniejsze odkrycia w dziedzinie badań, które zainicjował kilka lat temu. Jego wysiłki na tym się jednak nie kończą. „Prace projektowe są kontynuowane w celu ustalenia, czy nowo zidentyfikowane cząsteczki i subpopulacje komórek mogą służyć jako wartościowe cele terapeutyczne u ludzi. Otrzymałem wsparcie Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych, dzięki czemu mogę kontynuować te prace. Wyniki projektu ImmunoTension pomogły mi w realizacji tego celu”.
Słowa kluczowe
ImmunoTension, nadciśnienie, układ odpornościowy, limfocyty T, monocyty, komórki dendrytyczne
