Aby skutecznie zaplanować adaptację dorzecza, wystarczy zaangażować udziałowców
Region śródziemnomorski zmaga się z niedoborem wody, a nawet z suszami, które spowodowane są zmianami w zagospodarowaniu terenów, demografii i klimacie. Aby uniknąć strat społeczno-ekonomicznych i zmniejszyć negatywny wpływ na środowisko, konieczne jest wprowadzenie skutecznych i zrównoważonych praktyk w zakresie gospodarki wodnej. Na podstawie niedawno zakończonego, finansowanego ze środków UE projektu BEWATER ustalono, że skuteczne wdrożenie odpowiednich środków wymaga działań wykraczających poza zwiększanie świadomości publicznej. W związku z tym w ramach projektu BEWATER opracowano plany, które zakładają wspólną odpowiedzialność i aktywny udział społeczności. W ten sposób w centrum uwagi, zamiast rozwiązań technokratycznych, znalazły się działania interesariuszy, prowadzone w oparciu o ich lokalne doświadczenie i wiedzę. Adaptacja oddolna Naukowcy z projektu BEWATER współpracowali z udziałowcami projektu w celu stworzenia planów adaptacyjnych dorzecza (River Basin Adaptation Plans - RBAP) dla czterech wybranych lokalizacji, będących przedmiotem badań: Tordera (Hiszpania), Pedieos (Cypr), Rmel (Tunezja) i Vipava (Słowenia). W sumie grupa zidentyfikowała i sformułowała 102 opcje w zakresie gospodarki wodnej. Jak mówi koordynator projektu pani Anabel Sanches: „Udziałowcy wskazali wspólne wyzwania związane z jakością i ilością wody. Jednak ich rozwiązania różniły się w zależności od warunków środowiskowych, społeczno-ekonomicznych i politycznych. Regiony Pedieos i Vipava preferowały prowadzenie kampanii informacyjnych i zwiększanie wiedzy z zakresu hydrologii. Regon Tordera preferował ekologiczne rozwiązania oparte o ekosystem i zapobieganie nadmiernej eksploatacji zasobów wodnych. Podczas gdy region Rmel chciał wprowadzić działania mające na celu poprawę infrastruktury i wdrożenie nowych technologii bądź działań generujących przychody”. Aby zaangażować uczestników, w ramach projektu BEWATER przyjęto podejście zintegrowanych badań udziałowców (Stakeholder Integrated Research - STIR), przystosowane do działań w zakresie adaptacji do zmian klimatu. Działając zgodnie ze STIR, udziałowcy z każdego dorzecza zostali zidentyfikowani za pomocą metody kryteria-kwota-osoby indywidualne (Criteria-Quota-Individuals), dzięki której osiągnięto odpowiednią różnorodność grup pod względem specjalizacji (rolnictwo, infrastruktura, woda, środowisko, energia, zarządzanie lasami), członkostwa w organizacjach (biznes i ekonomia; władze rządowe i publiczne; społeczeństwo obywatelskie; praktycy) i płci. Uczestnictwo wiązało się z działaniami, takimi jak przygotowywanie map wyobrażeniowych (Fuzzy Cognitive Mapping) dla modeli referencyjnych dynamiki dorzeczy oraz analizy wielokryterialnych w celu nadania priorytetów propozycjom i opcjom wdrożeniowym. Partycypacyjne narzędzia do modelowania oraz analiza wielokryterialna, stosowane do oceny wpływu opcji oraz preferencji interesariuszy. „Te metodologie znacznie ułatwiły prace, o czym świadczy aktywność i bezpośrednie zaangażowanie interesariuszy, dzięki którym uniknęliśmy jednokierunkowej komunikacji naukowej” - stwierdziła pani Sanchez. Zapewnienie zrównoważonego rozwoju Aby zapewnić zachowanie i przekazanie wiedzy, w ramach projektu BEWATER usprawniono regularne spotkania i wydarzenia międzynarodowe. Partnerzy, wraz z kluczowymi interesariuszami z każdego dorzecza, dzielili się wyciągniętymi wnioskami, wiedzą o gospodarce wodnej oraz problemami związanymi z zarządzaniem, jak również wyzwaniami i sukcesami związanymi z ogólnym procesem wdrażania projektu. Ponadto zespół przygotował ogólnodostępny podręcznik, w którym znajdują się wytyczne dotyczące rozważań i kroków wymaganych do zaprojektowania planu adaptacji dorzecza poprzez uczestnictwo w procesie naukowym. W kwestii zrównoważenia planów adaptacyjnych projektu BEWATER, pani Sanches podkreśla, że: „Ważne było, aby projekt był zgodny z lokalną polityką rozwoju i planami adaptacyjnym bieżących procesów politycznych, wspierając zaangażowanie i przywództwo osób decyzyjnych, odpowiedzialnych za jego wdrożenie”. Zespół brał już udział w ocenie Strategii adaptacji do zmian klimatycznych w UE w roli interesariuszy i tworzeniu treści platformy Climate-Adapt. Udział wielu interesariuszy z organizacji rządowych i pozarządowych oraz różnych sektorów (woda, rolnictwo, leśnictwo, środowisko, urbanistyka, edukacja itp.) umożliwił stworzenie szerokiego zestawu opcji adaptacyjnych, z pośród których niektóre znajdują się na etapie planowania lub wdrażania. W rzeczy samej, patrząc w przyszłość pani Sanchez sugeruje, że: „Wyniki i wytyczne podejścia projektu BEWATER polegającego na angażowaniu osób zainteresowanych mogą okazać się przydatne w opracowywaniu szerszych polityk w zakresie środowiska, takich jak zarządzanie zasobami, które czerpią korzyści z wkładu obywateli w podejmowanie decyzji, ostatecznie tworząc bardziej odpornych terytoriów”.
Słowa kluczowe
BEWATER, plany adaptacyjne, zaangażowanie społeczności, zaangażowanie udziałowców, zmiana klimatu, dorzecza, gospodarka wodna, partycypacyjny proces decyzyjny
