Mobilizacja dla demokracji - siła ruchów społecznych i społeczeństwa obywatelskiego
Wyniki projektu MOBILIZING4DEMOCRACY wskazują, że popularne ruchy społeczne i organizacje obywatelskie odgrywają istotną rolę w procesach demokratyzacji poprzez interweniowanie przeciwko reżimom autorytarnym, przyswajanie procesów demokratycznych, utrwalanie demokracji oraz jej dalsze zakorzenianie. Jakkolwiek przyczyny, leżące u podstaw uwarunkowań politycznych, społecznych i kulturowych wielu mobilizacji powszechnych na rzecz reform demokratycznych, są złożone, często wykazują jedną wspólną cechę, wyjaśnia prof. Della Porta - otóż, okazują się niespodziewane. Takie ruchy często ogniskują się wokół określonej przestrzeni publicznej (np. plac Tahrir w Kairze lub Majdan na Ukrainie), które zyskują status symbolu, spajającego obywateli walczących o zmiany demokratyczne. „Intensywne emocje, doświadczane podczas udziału w tych protestach (nawet podczas wirtualnego uczestnictwa poprzez media społecznościowe) zmieniają nie tylko sposób, w jaki ludzie postrzegają swoje środowisko czy oceniają szanse na powodzenie, lecz również, i to w głębszym stopniu, ich motywacje, zapatrywania i zainteresowania” - przekonuje prof. Della Porta. „Ci, którzy pozostają w domu ze strachu przed represjami, zaczynają odczuwać zupełnie inną emocję - wściekłość; i mają poczucie, że "muszą tam się znaleźć", gdyż przebywają tam ich przyjaciele, ale również dlatego, że zaczynają się identyfikować z napotkanymi nieznajomymi”. Sprawiając, że główna przestrzeń protestu jest otwarta dla wszystkich, ruchy społeczne uwypuklają integrujący charakter procesu, który ma usprawnić zmiany polityczne, gospodarcze i społeczne. Lewicowe i prawicowe ruchy społeczne Ruchy społeczne i organizacje obywatelskie nie są jedynie katalizatorami zmian w państwach, w których konstytuuje się demokracja. Niedawne wydarzenia polityczne, które miały miejsce w okrzepłych demokracjach, takich jak opowiedzenie się po stronie Brexitu w Wielkiej Brytanii oraz wybór Donalda Trumpa w Stanach Zjednoczonych, interpretuje się jako zwrot w stronę populizmu, na rzecz którego agitują ruchy prawicowe i który jest zasilany przez utyskiwania klasy robotniczej na globalizację. Jednakże, dane pokazują, że majętni, wykształceni ludzie również w znacznej mierze głosowali za Brexitem lub Trumpem. „Przeznaczono środki finansowe na kampanie medialne, które rozpowszechniały prosty przekaz, często kłamstwa, odwołując się do strachu i ukierunkowując wściekłość na kozły ofiarne” - mówi prof. Della Porta. Odnotowuje ona, że badania nad popularnymi ruchami prawicowymi już dawno wskazały kulturową linię graniczną pomiędzy kosmopolityzmem i ksenofobią, która je oddziela od lewicy. Prof. Della Porta dowodzi, że badania podjęte pod egidą projektu MOBILIZING4DEMOCRACY pokazują, że nie należy jeszcze zbywać postępowych ruchów społecznych, nawet w dobie na pozór zdominowanej przez populizm. Wskazuje ona na pokłosie kryzysu finansowego w latach 2008-2009 w Europie Południowej, powstanie lewicowych ruchów społecznych, które rzuciły fundamentalne wyzwanie okrzepłym ustrojom politycznym i je odmieniły (np. Podemos w Hiszpanii i Syriza w Grecji). „Jakkolwiek, w bieżącej debacie publicznej, te postępowe ruchy na lewicy chwilowo straciły na rzecz sukcesu prawicowych partii i ruchów” - argumentuje. „Nie zniknęły jednak one na dobre z pola widzenia!” Po zakończeniu projektu Projekt MOBILIZING4DEMOCRACY okazał się niezmiernie wydajny, przynosząc 20 książek i kilkaset artykułów oraz rozdziałów w publikacjach. Wyrażono uznanie dla poziomu badań projektowych jako innowacyjnych teoretycznie i opartych na bogatej bazie doświadczalnej. Prof. Della Porta obecnie finalizuje prace nad dwiema książkami, związanymi z projektem - jedna dotyczy debaty na temat postawy obywatelskiej w rozrachunku po atakach na Charlie Hebdo we Francji (przeanalizowanej w ramach projektu jako przykład reakcji demokratycznej na incydenty określane mianem "punktów krytycznych") a druga jest poświęcona ruchom społecznym i kryzysowi, związanemu z uchodźcami w Europie, z naciskiem na „długie lato” 2015 r. Profesor otwiera właśnie cztery kolejne projekty, wszystkie będące kontynuacją jej badań nad ruchami społecznymi i bazującymi na sukcesie projektu MOBILIZING4DEMOCRACY. Jednakże, twierdzi ona, że niewątpliwie najważniejszą spuścizną projektu jest założenie ośrodka Centre on Social Movement Studies (COSMOS) przy Europejskim Instytucie Uniwersyteckim (EUI) we Włoszech, który ma kontynuować badania nad tym, co okazało się najważniejszą i najbardziej intrygującą cechą współczesnej demokracji.
Słowa kluczowe
Projekt MOBILIZING4DEMOCRACY, popularne ruchy społeczne, demokratyzacja, reforma demokratyczna
