Zrozumieć marketyzację Europy
Według ustaleń poczynionych w ramach unijnego projektu TEMS starania Unii Europejskiej, aby zapewnić zintegrowany i jednolity rynek, są bezprecedensowym eksperymentem w zakresie urynkowienia egzekwowanego przez władze kraju. "Marketyzacja — albo tworzenie i dynamizacja konkurencji opartej na cenach — nie jest koncepcją nową, ale jedną z takich, które choć niewidoczne, dają nam odczuć swoją niemal upiorną obecność w całej Europie", wyjaśnia prof. Ian Greer, kierownik badania. "Mamy za sobą dziesięciolecia nieprzerwanych starań na szczeblu europejskim, mających na celu wspieranie wolnego przepływu towarów, usług, kapitału i pracy — co nieodwracalnie wzmocniło dyscyplinarną władzę rynków w stosunku do obywateli". Celem projektu TEM było zdobycie pełniejszej wiedzy na temat zamierzonych i niezamierzonych konsekwencji marketyzacji. Uczestnicy projektu postawili sobie pytanie, czy istnieje związek między urynkowieniem a rosnącymi nierównościami społecznymi, a jeśli tak, to czym się on charakteryzuje? "Nawet jeśli nasza praca wydaje się dość odbiegać od głównego nurtu polityki UE, mamy nadzieję, że dzięki lepszemu rozumieniu tej idei skuteczniej rozwiążemy jej społeczne implikacje". Na podstawie kompletu wywiadów i analiz danych uczestnicy tego projektu odkryli, że stopień marketyzacji mającej miejsce w Europie jest zróżnicowany. "Pomimo dekad poświęconych na upowszechnianie idei wzmacniania konkurencyjności we wszystkich europejskich krajach skrajna konkurencja nadal nie stanowi reguły, a jedynie wyjątek", dodaje prof. Greer. "Niemniej jednak rozpatrujemy zagadnienie intensywnej marketyzacji w odniesieniu do określonych grup, jak np. koncertujący muzycy, a oprócz tego do stopniowego wzrostu urynkowienia w obrębie wielu systemów służby zdrowia i opieki społecznej". Co ogranicza odgórną marketyzację? Według prof. Greera, mimo że istnieje wiele wątpliwości politycznych, ruchów społecznych i interesów własnych, które niweczą działania rynkowe na różne sposoby, naukowcy dostrzegają granice marketyzacji, które są odzwierciedleniem sprzeczności w głównym nurcie europejskiej polityki gospodarczej. Na przykład granice urynkowienia wyznacza trudna sytuacja ekonomiczna. "W związku z tym sektor publiczny w Grecji nie może podlegać marketyzacji w taki sam sposób, co kraje Północnej i Zachodniej Europy, gdyż niezależność w sferze zarządzania została tam znacznie ograniczona, aby zmniejszać koszty", wyjaśnia prof. Greer. "Po zakończeniu naszych badań możemy dojść do wniosku, że cięcie wydatków publicznych spowalnia rozwój jednolitego rynku europejskiego na wielu obszarach". Z drugiej jednak strony, obszary o wysokim stopniu urynkowienia wykazują stosunkowo niską zdolność społeczeństwa do kształtowania jego skutków. Zatem w Zjednoczonym Królestwie, w ramach finansowanego głównie z budżetu państwa systemu opieki zdrowotnej (NHS), związki zawodowe i grupy pacjentów mogą skuteczniej zapobiegać prywatyzacji, niż to ma miejsce w Niemczech, gdzie w warunkach bardziej urynkowionego systemu szpitale są zarządzane przez gminy, chociaż aktywiści niemieccy są, w opinii prof. Greera, "lepiej zorganizowani". "Naszym odkryciem nie jest fakt, że marketyzacja spowodowała wyciszenie społeczeństwa obywatelskiego, ale że związkowcy oraz inni członkowie społeczeństwa obywatelskiego zostaną osłabieni i w rezultacie ich byt będzie zagrożony, jeśli nie stawią oporu", twierdzi prof. Greer. Walka z niszczącymi skutkami marketyzacji I na tym właśnie polega złożoność tej sytuacji. Podczas gdy UE stara się rozwijać jednolity rynek, rozwój ten niesie ze sobą także skutki społeczne marketyzacji. Fakt zaistnienia takiej sytuacji, dokładnie jak z Paragrafu 22, jeszcze bardziej podkreśla wagę funduszy przeznaczonych na takie badania, jak projekt TEMS, gdyż umożliwiają one wszystkim zainteresowanym stronom dokładniejsze zrozumienie skutków urynkowienia w Europie, a co za tym idzie skuteczniejszą walkę z nimi. "Zespół projektu TEMS jest gotowy, aby pomóc tym, którzy pracują w instytucjach unijnych i chcą zidentyfikować i zwalczać negatywne dla społeczeństwa skutki marketyzacji", dodaje prof. Greer.
Słowa kluczowe
TEMS, ekonomia, jednolity rynek, jednolity rynek europejski, marketyzacja, opieka społeczna
