Energooszczędna opieka nad dziedzictwem kulturowym
Za eksponatami, które możemy podziwiać w muzeach, kryje się cała niewidzialna historia. Przetrwanie wielu eksponatów zależy od temperatury i wilgotności w pomieszczeniach muzealnych. Monitorowanie i kontrolowanie wahań temperatury i wilgotności w pomieszczeniach jest zatem kluczowym zadaniem, dlatego muzea starają się znaleźć równowagę między zagwarantowaniem długoterminowego przetrwania ich zbiorów a zapewnieniem publicznego dostępu do nich. Wadą obecnego paradygmatu rządzącego kontrolą warunków wewnątrz muzeów jest to, że pozostaje on bardzo restrykcyjny, jeśli chodzi o wartości zadane temperatury i wilgotności względnej. Ponadto specjaliści ds. konserwacji zbiorów niechętnie przyjmują szersze nastawy. Projekt SMARTMUS-E proponuje stosunkowo łatwą metodologię oceny, w jakim stopniu można zwiększyć wartości zadane temperatury i wilgotności względnej bez uszczerbku dla ochrony zbiorów. Projekt ma na celu zrewolucjonizowanie działań konserwatorskich i efektywności energetycznej w muzeach na całym świecie dzięki połączeniu analizy degradacji materiałów z monitoringiem środowiska. Proponowana przez SMARTMUS-E metoda umożliwi obiektywną ocenę zmian materiałowych. Specjaliści ds. konserwacji będą w stanie oszacować, jak bezpieczne jest środowisko muzealne w zabytkowych budynkach i wyposażą je w technikę pozwalającą na przystosowanie się do zmian klimatu. Będą również w stanie zoptymalizować zużycie energii, umożliwiając szersze, ale bezpieczne wahania temperatury i wilgotności względnej w muzeach wyposażonych w mechaniczne systemy klimatyzacji. Od momentu uruchomienia projektu w sierpniu 2023 r. udało się w niego zaangażować grupę specjalistów z różnych dziedzin, w tym konserwacji, chemii, matematyki i zarządzania. Zapewni to interdyscyplinarną wymianę i współpracę pomiędzy konserwatorami, którzy wiedzą z doświadczenia, jakie warunki były w przeszłości bardziej szkodliwe dla zbiorów, a chemikami, którzy skoncentrują swoje badania na materiałach podlegających tym warunkom. Matematycy analizują obecnie zapisy danych dotyczących temperatury i wilgotności względnej, co da chemikom i konserwatorom obraz przeszłych warunków, którym poddawane były kolekcje sztuki i pozwoli wywnioskować, czy zbiory będą nadal bezpieczne w warunkach zmiany klimatu. SMARTMUS-E umieścił również kopie obrazów olejnych w różnych historycznych budynkach i monitoruje środowisko oraz przeprowadza pierwsze analizy chemiczne.
Spojrzenie w przyszłość
Plany na przyszłość obejmują opracowanie nowych podejść analitycznych z wykorzystaniem najnowocześniejszych technik, takich jak spektrometria masowa ruchliwości jonów i chromatografia masowa cieczą w stanie nadkrytycznym, które pozwolą lepiej oceniać, jak zachowują się dzieła sztuki pod wpływem wahań temperatury i wilgotności względnej. W połączeniu z technikami analitycznymi częściej stosowanymi w dziedzinie dziedzictwa kulturowego, takimi jak spektroskopia w podczerwieni, umożliwi to bardziej szczegółową charakterystykę zmian materiałowych i ich związku ze środowiskiem muzealnym. „W przyszłości pomoże to również muzeom i instytucjom kultury poprawić zarządzanie energią w celu dostosowania się do polityki zerowej emisji Unii Europejskiej”, wyjaśnia dr. Paola Lucero, związana z programem działania „Maria Skłodowska-Curie” badaczka w ramach projektu na czeskim Uniwersytecie Palackiego w Ołomuńcu pod kierownictwem prof. Karela Lemra. W nadchodzących miesiącach SMARTMUS-E planuje również opracowanie analizy szeregów czasowych historycznych warunków klimatycznych wewnątrz muzeów i ich związku z klimatem na zewnątrz. Jest to uważane za kluczowy krok w kierunku zrozumienia potencjalnego wpływu zmian klimatycznych na konserwację zbiorów. Lucero uważa, że projekt SMARTMUS-E (Smart management of energy and costs in museums. A chemical background for a control methodology for Temperature and Relative Humidity fluctuations) zaowocuje przede wszystkim wsparciem uczestniczących instytucji w bardziej zrównoważonym zarządzaniu zużyciem energii i zmniejszaniu zapotrzebowania na energię. „Wiedza na temat zachowania historycznych budynków i ich zdolności do znoszenia zmian zewnętrznych warunków pogodowych będzie dostępna także dla innych europejskich instytucji dziedzictwa kulturowego” — podsumowuje badaczka. Jeśli chcesz, żeby twój projekt został zaprezentowany jako „Projekt miesiąca” w kolejnym wydaniu magazynu, wyślij wiadomość na adres editorial@cordis.europa.eu i opowiedz nam o nim.
Słowa kluczowe
SMARTMUS-E, muzeum, temperatura, wilgotność, wilgotność względna, konserwacja, energia, zużycie energii, analiza degradacji materiałów