Zrozumieć Arktykę
Arktyka, uznawana za unikalny ekosystem na Ziemi ze względu na jej wielką, ale zagrożoną bioróżnorodność, jest skarbnicą zasobów naturalnych, takich jak gaz, ropa naftowa, złoża mineralne, ryby i słodka woda, a ponadto zamieszkuje ją ok. 4 mln ludzi. Region ma również kluczowe znaczenie dla zrozumienia i pomiaru zmian klimatu, które są ważnym czynnikiem, mogącym wywrzeć duży wpływ na nasz świat. Region ten nie należy do żadnego państwa, ale sąsiadujące z nim kraje wysuwają pretensje do niektórych jego obszarów, co jest przyczyną sporów politycznych i wywołuje pewne istotne problemy geopolityczne. W ramach finansowanego ze środków UE projektu "Global alternatives for an interconnected arctic" (GAIA) zbadano założenia szeregu modeli rządzenia, które proponowano dla Arktyki. Zespół projektu wydał książkę zatytułowaną "Contesting the Arctic: Politics and Imaginaries in the Circumpolar North". Autorzy opierają się na wcześniejszych i aktualnych badań i analizują różne wizje przyszłości Arktyki, które mają swoje źródło w różnych sposobach rozumienia Arktyki, jako geofizycznie i kulturowo odrębnej od innych regionów. Arktyka potrafi być postrzegana z jednej strony jako obszar pokryty jednolitą warstwą lodu, a z drugiej jako ojczyzna ludów, których poczucie tożsamości oparte jest ideach "przynależności" i "miejsca". Wizje te stopniowo ustępują idei, zgodnie z którą Arktyka jest przestrzenią budowania państwa, eksploatacji zasobów oraz rozwoju gospodarczego i społecznego. W każdym razie, w rządowych propozycjach i praktykach Arktyka wciąż postrzegana jest jako wyjątkowa. W tym kontekście, zespół projektu przeanalizował status Przejścia Północno-Zachodniego łączącego Atlantyk i Pacyfik. Zaproponowano, by rozwiązać aktualny spór między USA i Kanadą poprzez uznanie Przejścia Północno-Zachodniego za w większości pokryte zmarzliną wody terytorialne. Propozycja ta mogłaby utorować drogę do rozwiązania innych problemów, na przykład w negocjacjach z Rosją dotyczących dostępu do należącego do niej Przejścia Północno-Wschodniego, a tym samym pomóc zapewnić Europie dostawy ropy naftowej i gazu. Badano też takie zagadnienia, jak zarządzanie wyspami śródlądowymi, przygotowanie na zagrożenia związane z wydobyciem ropy i gazu na morzu, regulacja wydobycia bogactw naturalnych oraz utrzymanie reprezentacji ludów miejscowych w gremiach takich jak Rada Arktyczna. W każdym z tych przypadków badacze starali się zrozumieć, w jaki sposób można by zachować lub udoskonalić innowacyjne instytucje nawet w sytuacji, gdy Arktyka jest w coraz większym stopniu zarządzana jako przestrzeń mieszcząca terytoria podlegające władzy państwowej.
Słowa kluczowe
Arktyka, zasoby naturalne, zmiana klimatu, geopolityka, zarządzanie, Przejście Północno-Wschodnie, Przejście Północno-Zachodnie
