Strawa dla mózgu
Dostępne dane na temat wpływu diety na sprawność intelektualną bazują głównie na badaniach retrospektywnych prowadzonych na zwierzętach i krótkoterminowych badaniach interwencyjnych dotyczących żywienia ludzi. Aby uzyskać bardziej miarodajne wyniki, wymagane są wszechstronne badania eksperymentalne na ludziach, podparte badaniami obserwacyjnymi prowadzonymi z nowoczesnej perspektywy i z zastosowaniem technik molekularnych. Finansowany przez UE projekt NUTRIMENTHE (Effect of diet on the mental performance of children) miał za zadanie dostarczyć danych na temat roli i mechanizmów działania określonych substancji odżywczych i składników pokarmowych na sprawność intelektualną dzieci, a także odnośnego ryzyka i korzyści. W projekcie zintegrowano wyniki głównych badań epidemiologicznych prowadzonych na dużych kohortach w UE (Generation R, ALSPAC) oraz badań interwencyjnych na ciężarnych i dzieciach na wczesnym etapie rozwoju (CHOP, NUHEAL). Stwierdzono, że rozwój neurokognitywny dzieci zależy od regularnego spożywania ryb, kwasu foliowego i jodu przez ciężarne. Większe spożycie ryb przez ciężarne (>300 g/tydzień) wiąże się z lepszymi wynikami behawioralnymi ich dzieci w wieku 6-7 lat i kognitywnymi w wieku 8 lat. Podkreślono też znaczenie długołańcuchowych, wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (LC-PUFA) dla ilorazu inteligencji (IQ) dzieci. Wykazano selektywny, korzystny wpływ LC-PUFA na IQ dzieci zależnie od polimorfizmów genu desaturazy kwasów tłuszczowych 2 (FADS2), obecnych u ≈30% populacji UE. Osoby te nie są w stanie wytwarzać wystarczających ilości kwasów dokozaheksaenowego (DHA) i arachidonowego (AA), które są niezwykle istotnymi dla rozwoju układu nerwowego związkami z grupy LC-PUFA. Badania przeprowadzone w ramach projektu NUTRIMENTHE wykazały, że na wczesnych etapach życia niezbędne jest dostarczanie odpowiednich ilości LC-PUFA, aby zapewnić prawidłowy rozwój układu nerwowego dzieci. Stosowanie przez matki suplementacji kwasem foliowym na wczesnych etapach ciąży znacząco zmniejszało ryzyko zaburzeń behawioralnych dzieci. Z kolei niski poziom kwasu foliowego podczas ciąży może mieć długoterminowe konsekwencje dla wielkości i rozwoju mózgu. Suplementacji kwasem foliowym i właściwy stosunek AA/DHA podczas ciąży przekładały się na większą zdolność do koncentracji uwagi u dzieci w wieku 8-9 lat. Poddano również ocenie wpływ innych czynników w diecie matki, w tym białek, witamin, żelaza i cynku, na umysłowość nieodbiegających od normy dzieci. Analiza szeregu kohort dowiodła ostatecznie, że dla właściwego rozwoju układu nerwowego dzieci powinny spożywać przynajmniej dwa, bogate w kwasy tłuszczowe posiłki rybne w tygodniu. Głównym odkryciem jest stwierdzenie, że niska zawartość białka w produktach dla niemowląt nie ma długoterminowego wpływu na sprawność intelektualną. Jest to cenna informacja dla twórców polityki, pozwalająca lepiej oceniać wartość odżywczą tych produktów. Wyniki badania zostały szeroko rozpowszechnione poprzez stronę internetową, 72 publikacje w czasopismach naukowych, artykuły i wydania prasowe, media społecznościowe i wydarzenia publiczne. Podsumowując, wyniki projektu NUTRIMENTHE wskazują, że lepsza dieta matek oraz suplementacja podczas ciąży i karmienia piersią może zwiększyć zdolności kognitywne dzieci i ich szanse na osiągnięcie lepszego wykształcenia. W ramach projektów EARLYNUTRITION i Early Nutrition Academy prowadzone są dalsze badania nad żywieniem i szkolenia, które umożliwią zidentyfikowanie kolejnych zależności między żywieniem na wczesnych etapach życia i sprawnością umysłową.
Słowa kluczowe
Sprawność intelektualna, żywienie na wczesnych etapach rozwoju, dieta ciężarnych, problemy behawioralne, spożycie ryb
