Co trafia na talerze w stołówkach szkolnych w Europie?
Zapewnianie dzieciom odpowiednich posiłków w szkołach nie tylko niesie za sobą korzyści dla zdrowia, ale także stanowi czynnik wpływający na bezpieczeństwo żywnościowe. Co więcej, podawanie dzieciom zrównoważonej żywności może być również korzystne dla środowiska. Tymczasem co trzecie dziecko w wieku szkolnym w Europie i co czwarty nastolatek ma nadwagę lub cierpi na otyłość, a zrównoważona żywność nadal nie jest powszechna. Aby ponownie wprowadzić zrównoważoną i zdrową dietę do placówek edukacyjnych, badacze pracujący nad finansowanym ze środków UE projektem SchoolFood4Change postanowili dokonać analizy stanu żywienia w europejskich szkołach. W tym celu jeden z partnerów projektu SchoolFood4Change – Sztokholmski Instytut Środowiska w estońskim Tallinie (SEI Tallinn) – przeprowadził badanie mapujące w 12 państwach członkowskich: Belgii, Czechach, Danii, Niemczech, Estonii, Hiszpanii, Francji, Austrii, Szwecji i Słowacji, a także we Włoszech oraz na Węgrzech. Badacze SEI Tallinn przyjrzeli się bliżej systemom żywienia w szkołach funkcjonującym w 19 gminach oraz regionach tych krajów.
Rozbieżności we wszystkich obszarach
Przeprowadzone analizy ujawniły duże rozbieżności pod względem powierzchni obszarów i liczby ludności, struktur zarządzania i stosowanych metod zaopatrzenia w badanych regionach. Co więcej, różnice te były dostrzegalne nie tylko między poszczególnymi badanymi krajami lub regionami, ale nawet między pojedynczymi szkołami na terenie tych samych gmin. Połowa badanych krajów realizuje politykę żywnościową na szczeblu krajowym lub regionalnym, większość – z wyjątkiem Czech i Węgier – przyjęła wytyczne dotyczące żywienia, a większość z nich wprowadziła wymogi dotyczące zrównoważonych zamówień żywności. Wyniki badań wskazują mimo to, że „charakter tych wymogów jest stosunkowo zróżnicowany. W niektórych krajach dotyczą one udziału żywności ekologicznej, z kolei inne kładą nacisk na określone znaki jakości”. Większość badanych szkół oferuje swoim uczniom obiady, a wybrane jednostki podają także śniadania lub przekąski w ciągu dnia. Jak czytamy w sprawozdaniu, „Ceny posiłków w szkołach są mocno zróżnicowane i wynoszą od około jednego do ośmiu euro za posiłek”, jednocześnie „w wybranych szkołach wszyscy uczniowie mogą skorzystać z dopłat do posiłków, z kolei w pozostałych dopłaty są przeznaczone wyłącznie dla uczniów z rodzin o najniższych dochodach”. Najczęstszym modelem wybieranym przez szkoły jest catering realizowany przez przedsiębiorstwa publiczne lub prywatne na podstawie umów, jednak wybrane regiony realizują model mieszany, w którym część szkół korzysta z usług zewnętrznych podmiotów, z kolei inne samodzielnie przygotowują oferowane posiłki. W przeszło połowie badanych gmin to lokalne władze są odpowiedzialne za zamówienia żywności i usług cateringowych dla szkół, z kolei w jedynie 28 % z nich to szkoły są odpowiedzialne za zakup własnej żywności i usług cateringowych. Większość badanych gmin podjęła działania mające na celu zamawianie bardziej zrównoważonej żywności i usług cateringowych spełniających te wymogi, jednocześnie nieliczne spośród nich przeprowadzają oceny wpływu środowiskowego i społecznego tych zamówień. Najczęstsze przeszkody uniemożliwiające wprowadzanie do szkół zrównoważonych i zdrowych posiłków są związane z kosztami i wynikają ze zbyt wysokich cen ekologicznych alternatyw lub ustalonego limitu ceny jednego posiłku. „W wielu badanych gminach problemem był także brak specjalistycznej wiedzy zamawiających w zakresie obowiązujących kryteriów zrównoważonego rozwoju, z kolei w wybranych przypadkach trudności wynikały z przepisów, które zabraniają ich stosowania”. Uczestnicy badania wskazali ponadto szereg obszarów wymagających poprawy, zwracając uwagę przede wszystkim na konieczność uwzględnienia edukacji na temat żywienia w postawach programowych oraz umożliwienia lokalnym rolnikom oraz firmom działającym w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw udziału w żywieniu szkolnym. Wśród działań realizowanych w ramach projektu SchoolFood4Change (Shifting school meals and schools into a new paradigm by addressing public health and territorial, social and environmental resilience), które przyczyniają się do promowania zrównoważonej i zdrowej diety, jest kompleksowe podejście do żywienia w szkołach, które wyróżnia szkoły jako punkt wyjścia w procesie transformacji opartym na lokalnych uwarunkowaniach. W ramach prac badaczom udało się przeprowadzić sesje szkoleniowe w siedmiu spośród dwunastu państw członkowskich biorących udział w projekcie w celu promowania nowego podejścia oraz zapoczątkowania debaty na temat posiłków w szkołach wśród zainteresowanych stron. Więcej informacji: strona projektu SchoolFood4Change
Słowa kluczowe
SchoolFood4Change, szkoła, żywność, posiłek, gmina, catering, dieta
